İçindekiler
- Kimya Laboratuvarında Uyulması Gereken İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları
- Güvenlik Uyarı İşaretleri
- Bazı Doğal Kimyasal Maddelerin Yarar Ve Zararları
- Kimya Laboratuvarında Kullanılan Temel Malzemeler
- Konu Özeti
Kimya Bilimi ünitesinin bu bölümünde, kimya uygulamalarında iş sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi verilecektir. “Kimya ugulamaları” dendiğinde aklımıza, deney ortamı ve laboratuvar gelmelidir.
Bu bölümü bitirdiğinizde şunları biliyor olacaksınız:
- Kimya laboratuvarlarında uyulması gereken iş sağlığı ve güvenliği kuralları,
- Sağlık ve güvenlik amaçlı temel uyarı işaretleri ve bunların önemi,
- Bazı doğal kimyasal maddelerin yarar veya zararları,
- Çok kullanılan kimya laboratuvar malzemelerinden bazıları
Kimya Laboratuvarında Uyulması Gereken İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralları
Kimya laboratuvarı güvenli bir ortam değildir. Bir kimya laboratuvarında bir çok kimyasal madde vardır. Bu kimyasallar; aşındırıcı, tahriş edici, yanıcı, yakıcı, patlayıcı veya zehirli (toksik de denir) olabilir. Bu yüzden, kimya laboratuvarında, dikkatsizlik veya ihmal sonucu insanlar ciddi zararlar görebilir.
Kimya laboratuvarında, herhangi bir olumsuzluk yaşamamak için almamız gereken bazı tedbirler vardır. Bu tedbirler şunlardır:
- Kimya laboratuvarında, laboratuvar önlüğü ve kapalı ayakkabı giyilmeli, tehlikeli deneyler için özel koruma gözlüğü ve maske kullanılmalıdır.
- Saçlar toplu, tırnaklar kesilmiş olmalıdır.
- Ellerde kesik, çatlak veya açık yara varsa mutlaka bandajla kapatılmalı ve yapılacak işe uygun eldiven kullanılmalıdır.
- Bazı kimyasalların buharları olumsuz etkileyeceği için gözlerde kontak lens bulunmamalıdır.
- Kimyasalların deri ile temas süresini arttıracağı için, yüzük, bilezik gibi takılar çalışmaya başlamadan önce çıkarılmalıdır.
- Laboratuvara yiyecek, içecek getirilmemeli ve tüketilmemeli, kesinlikle sakız çiğnenmemelidir.
- Laboratuvarda, başkalarının dikkatini dağıtıcı hareketler yapılmamalı, oyun oynanmamalı ve kesinlikle şaka yapılmamalıdır.
- Kırık, çatlak ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır.
- Kimyasal maddelere kesinlikle çıplak elle dokunulmamalıdır.
- Kimyasal maddeler koklanmamalı ve tadına bakılmamalıdır.
- Kimyasal alındıktan sonra şişenin kapağı hemen kapatılmalıdır. Aynı spatül veya pipet temizlenmeden başka bir madde için kullanılmamalıdır.
- Sıvılar pipetle aktarılırken mutlaka puar kullanılmalı, kesinlikle ağızla çekilmemelidir.
- Derişik asitlerle çalışırken dikkatli olunmalı, asit çözeltisi hazırlanacaksa cam baget yardımı ile asit yavaşça su içerisine dökülüp seyreltilmeli, asla asit üzerine su eklenmemelidir.
- Eter, aseton, alkol gibi uçucu ve yanabilen maddeler açık aleve yakın tutulmamalıdır.
- Uçucu ve yanıcı çözücüler nedeniyle piller alev alma riski taşıdığı için laboratuvarda kesinlikle cep telefonu kullanılmamalıdır.
- Deney sırasında deneyi yapan kişi deney ortamından ayrılmamalıdır.
- Kimyasal maddelerin ambalajları üzerindeki etiketler koparılmamalı, karalanmamalı, şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Etiketleri bozulmuş ambalajlar kullanılmamalıdır.
- Katı ve sıvı atıklar lavabolara dökülmemeli, etiketlerle belirlenmiş atık kaplarına atılmalıdır.
- Kullanılmış deney malzemeleri yıkanmalı kesinlikle kirli bırakılmamalıdır.
- Laboratuvardan çıkar çıkmaz eller hemen yıkanmalıdır.
- Herhangi bir sağlık problemi olan öğrenci, öğretmenini bilgilendirmelidir.
- Öğretmenin onay vermediği hiçbir işlem ve deney yapılmamalıdır.
- Yanık, zehirlenme, yangın gibi durumlarda aranacak tek telefon numarasının 112 olduğu bilinmelidir.
Bu bir reklamdır:
Güvenlik Uyarı İşaretleri
- Milyonlarca kimyasal madde vardır. Bu maddelerin bir çoğunun sağlığımız ve çevremiz açısında sakıncaları vardır.
- Teker teker her maddenin sakıncasını akılda tutmak kolay bir iş değildir. Fakat, bazı işaretler veya şekiller kullanarak, kimyasal maddelerin hangi risklerinin olduğunu gösterebiliyoruz.
- Kimyasal maddelerin yol açtığı tehlikeleri anlatan işaretlere risk piktogramları veya uyarı işaretleri denir.
- Temel olarak, bilmemiz gereken 8 tane uyarı işareti vardır. Bu işaretler ve anlamları şöyledir:
1. Yanıcı Madde İşareti
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Kolaylıkla tutuşabilen, parlayıcı ve yanıcı maddelerdir.
- Tutuşma sıcaklığı düşük olan, genellikle sıvı hâlde bulunan ve söndürülmesi genelde zor olan madde grubudur.
- Ateş, kıvılcım ve sıcak yerlerden uzak tutulması gereken maddelerdir.
- Yanan maddenin hava ile temasının kesilmesi genelde yanma işlemini durdurur. Ancak bu işlem yanan maddenin cinsine göre farklı kimyasal maddelerle yapılabilir. Bunun için her yangının söndürülmesinde su yeterli olmayabilir.
- Yanma olayı için şu 3 koşul bir araya gelmelidir:
- Yanıcı madde
- Yakıcı madde
- Tutuşma sıcaklığı
Yanıcı maddelere örnekler:
- Benzin
- Tiner
- Aseton
- Odun
- Kâğıt
- Plastik
- Etanol (Alkol)
- Doğal gaz
- LPG, LNG gazları
- Kauçuk
- Metanol
- Mazot
2. Yakıcı Madde İşareti
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Maddelerin yanmasına (oksitlenmesine) ve paslanmasına sebep olan madde grubudur.
- İşaretindeki “O” harfi oksijen elementine işaret eder. Çünkü yakıcı olan tek element oksijendir.
- Yakıcı maddeler, yanıcı madde grubundaki maddelerle yan yana bulundurulmamalıdır.
- Bu maddelerle çalışılırken maddenin deriyle ve gözle temasından kaçınılmalıdır; gözlük, önlük ve eldiven kullanılmalıdır.
- Yakıcı maddeler;
- oksijen (O2),
- hidrojen peroksit (H2O2),
- ozon (O3),
- klorat asidi (HCIO3),
- kromik asit (H2CrO4) gibi oksijeni bol olan maddelerdir.
Bu bir reklamdır:
3. Aşındırıcı (Korozif) Madde İşareti
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Bu uyarı işaretini bulunduran maddeler göz, cilt ve diğer dokulara teması hâlinde aşındırıcı ve yakıcı olabilen maddelerdir.
- Metal, cam, kumaş üzerinde de aşındırıcı etkiye sahiptirler.
- Bu maddelerle çalışırken göz, cilt ve diğer dokulara teması engellemek için gerekli tedbirler alınmalı, gözlük, eldiven, önlük gibi koruyucu ekipmanlardan yararlanılmalıdır.
- Aşındırıcı maddelere örnekler:
- Sodyum hidroksit
- Sülfürik asit
- Hidroflorik asit
- Fenol gibi maddeler aşındırıcı maddelere örnektir.
4. Tahriş Edici Madde
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Bu uyarı işaretini bulunduran maddeler ciltte, gözde ve solunum yollarında tahrişe neden olur.
- Bu işaretin bulunduğu madde ile çalışırken ortam havalandırılmalıdır.
- Korunma amaçlı gözlük, eldiven, önlük vb. kullanılmalıdır.
- Tahriş edici maddelerin cilde temas etmesi durumunda cilt bol su ile yıkanmalı, alerji belirtisi varsa tıbbi bir kurumdan destek alınmalıdır.
- Tahriş edici maddeler vücut ile temas ettirilmemeli, bu maddelerin buharı kesinlikle solunmamalıdır.
- Tahriş edici maddelere örnekler:
- Sodyum hipoklorit
- Etil alkol
Bu bir reklamdır:
5. Patlayıcı Madde İşareti
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Bu işaret yanlış kullanıldığında patlamaya sebep olacak kimyasal maddelerin üzerinde bulunur.
- Bu maddeler; kıvılcım, ısınma, alev, vurma, çarpma ve sürtünme etkisi ile patlayabileceği için ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutulmalıdır.
- Patlayıcı maddelere örnekler:
- Nitrogliserin
- Dinamit (Nitro gliserin)
- TNT (Trinitro toluen)
- TNG (Trinitro gliserin)…
6. Zehirli (Toksik) Madde İşareti
Bu bir reklamdır:
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Bu işareti bulunduran maddeler zehirlidir.
- Bu maddeler; ağız, deri ve solunum yolu ile zehirlenmelere yol açacağı için kesinlikle vücut ile temas ettirilmemelidir.
- Zehirli maddeler kanser ve ölüm riski taşırlar.
- Zehirli maddelere örnekler:
- Hidrojen sülfür
- Siyanür (CN–)
- Etilen amin…
7. Radyoaktif Madde İşareti
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Çevresine radyasyon (yüksek enerjili ışın) yayan ve canlı dokularda kalıcı hasarlara neden olan madde ve yerlerde bu uyarı işareti bulunur.
- Çok tehlikelidirler.
- Bu işaretin bulunduğu bölgelerde dolaşılmamalı, koruyucu giysiler veya duvarlar kullanılmalıdır.
- Hastanelerin radyoloji odalarında, röntgen gibi radyoaktif ışınlar ile filmler çekilir. Bu yüzden, özellikle hamileler, zorunlu haller dışında bu bölümlerden uzak durmalıdır.
8. Çevreye Zararlı Madde İşareti
Bu işreti taşıyan maddeler hakkında şunları bilmeliyiz:
- Bu uyarı işaretini bulunduran kimyasal maddeler, insan ve çevre sağlığına zararlıdır.
- Bu maddeler havaya, suya ve toprağa karıştığında oluşturdukları zararlı etkiler uzun süre gitmez.
- Bu maddeler ile çalışıldıktan sonra atıkları kesinlikle doğaya atılmamalı, lavaboya dökülmemeli, mutlaka kimyasal atık şişesine boşaltılmalıdır.
- Çevreye zararlı madde işareti, bütün kimyasal maddelerin bulunduğu kapların üzerinde yer alır.
Bu bir reklamdır:
Güvenlik Uyarı İşaretlerinin (Piktogramlarının) Farklı Gösterimi
Bazı kaynaklarda, güvenlik işaretlerini üçgen çerçeve içinde ve sarı zemin üzerinde görebilirsiniz. Aşağıda bu şekilde gösterimleri de verilmiştir.
Bu bir reklamdır:
Bazı Doğal Kimyasal Maddelerin Yarar Ve Zararları
- “Toksik“, sağlığa zararlı, zehirli demektir.
- Kimyasalların sağlık üzerindeki etkilerini inceleyen bilim dalı toksikolojidir.
- Bütün kimyasalların güvenli olarak kullanılabildiği bir doz aralığı vardır.
- Bu yüzden zararsız kimyasal madde yoktur.
- Belli bir doza kadar yararlı olan bir kimyasal; doz aşımında zararlı hatta öldürücü olabilir.
- Mesela yemek tuzu belli bir dozdan sonra ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Doğru dozu bilindiğinde, zararlı bir kimyasal maddeyi güvenli bir şekilde kullanabilme olanağı da vardır.
- Mesela, yılan zehrini, çok düşük dozlarda, bazı hastalıkların tedavisi için kullanabiliyoruz.
- Toksikoloji araştırmaları kimyasal maddelerin kabul edilebilir, güvenli seviyedeki dozlarının saptanmasını amaçlamaktadır.
- TYT Kimyasında bilmemiz gereken doğal kimyasallar şunlardır:
- H2O (Su)
- Sodyum (Na)
- Potasyum (K)
- Demir (Fe)
- Magnezyum (Mg)
- Kalsiyum (Ca)
- Ağır metaller (Hg, Pb, Sn, Cr, Ni, Cd..)
- Azot ve Kükürt Oksitler (NO2, SO2 ve SO3)
- CO (Karbon monooksit) ve CO2 (Karbon dioksit)
- Cl2 (Klor) Gazı
1. H2O (Su):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- İnsan vücudunun yaklaşık %70’i sudur. Su bütün canlılar için yahati bir sıvıdır.
- Emilim, sindirim, boşaltım, taşıma gibi metabolik olaylar su sayesinde gerçekleşir.
- Vücudun ısı dengesini korur.
- Günlük ortalama 2 Litre su tüketmeliyiz.
Çevre İçin Önemi
- Bütün canlılar için hayatidir.
- Su yoksa bildiğimiz anlamda hayat yoktur.
- Yaşamsal faaliyetler suyun içinde gerçekleşir.
2. Na (Sodyum):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Vücuttaki su dengesinin korunması,
- Besinlerin hücre duvarından geçişi,
- Kas ve sinir fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde çalışması,
- Vücut sıvılarının nötrlük düzeyinin korunmasında görev alır.
- Günlük Na ihtiyacımızı, 5 gram yemek tuzu ile karşılarız.
- Eksikliği durumunda; halsizlik, düşük tansiyon, baş dönmesi gibi sağlık sorunları oluşur.
Çevre İçin Önemi
- Yerkabuğunun %2,6’sını oluşturur.
- Toprak ve suda iyon dengesini sağlar.
- Bitkilerin büyümesi için gereklidir.
Bu bir reklamdır:
3. K (Potasyum):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Vücuttaki sıvılarının iyon dengesini ve yoğunluğunu korumada,
- Kandaki glikoz seviyesini düzenlemede,
- Sinirlerin, kalp ve kasların çalışmasında,
- Hormonların kontrolünde görev alır.
- Eksikliğinde; iştahsızlık, bulantı, dolaşım bozukluğu sorunları oluşur.
Çevre İçin Önemi
- Bitkiler için çok önemli bir mineraldir.
- Topraktaki iyon dengesini sağlar.
- Hayvanların beslenmesi için gereklidr.
4. Fe (Demir):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Fe2+ ve Mg2+ iyonları kanın esas bileşiminde yer almaktadır.
- Kanın yapısında bulunan hemoglobin maddesi Fe2+ iyonları içerir.
- Kanda, oksijen taşıma görevi vardır.
- Kanda belirli bir değerin altında bulunmasına anemi, yüksek miktarda bulunmasına ise polisitemi denir.
Çevre İçin Önemi
- Bitkiler için ikinci dereceden önemlidir.
- Bir çok toprağın yapısında bulunur.
Bu bir reklamdır:
5. Mg (Magnezyum):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Kemiklerin, kanın, dişlerin, kasların ve sinirlerin gelişmesinde önemlidir.
- Eksikliği; kramplara, hafıza kaybına, böbrek yetmezliğine sebep olabilir.
- Doğal stres önleyici dir, sinirlerdeki aşırı duyarlılığı azlatır.
- Enerji gerektiren metabolik olaylarda görev alır.
- Ayrıca;
- enzimlerin yapısında,
- adrenalin hormonunun salgılanmasında,
- kanın pıhtılaşmasını önlemede görev alır.
Çevre İçin Önemi
- Fotosentezde görev alan klorofil organelinin yapısında bulunur.
- Bitkilerin büyümesinde gerekli bir elementtir.
6. Ca (Kalsiyum):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Kemiklerin ana bileşenidir.
- İskelet ve dişlerin korunması,
- Metabolik fonksiyonların yönetimi için gereklidir.
- Sinir ve kasların işlevlerine de yardımcı olur.
Çevre İçin Önemi
- Hayvan ve bitkilerin yaşaması için gereklidir.
- Hayvan iskeletlerinde, kabuklu deniz canlılarının kabuklarında, yumurtanın kabuğunda bol miktarda bulunur.
Bu bir reklamdır:
7. Ağır Metaller:
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Pb, Hg, Cr, Ni, Cu, Cd… metalleridir.
- Beyin, sinir sistemi, böbrek fonksiyonlarında hasara neden olurlar.
- Kansere ve ölüme sebep olabilirler.
- Kurşun ve cıva gibi metaller çocuk gelişimini engelleyici özellik gösterirler.
Çevre İçin Önemi
- Fosil yakıtların yanması, madencilik faaliyetleri, katı atıkların yanması, endüstriyel faaliyetler ile havaya, suya veya toprağa geçerler.
- Hava, su ve toprağa bulaşan ağır metaller besin zincirine dahil olur.
8. Azot ve Kükürt Oksitler (NO2, SO2 ve SO3):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- İnsan sağlığı için zararlı gazlardır.
- Fosil yakıtlar veya baca gazları ile havaya geçerler.
- Solumun yolu ile insana geçerler.
- Kalp, akciğer, karaciğer ve solunum yolu hastalıklarına sebep olabilirler.
Çevre İçin Önemi
- Asit yağmuru yapar.
- Yağmur suyu ile tepkime vererek HNO3 ve H2SO4 asitlerini oluştururlar.
- Asit yağmurlar şunlara zarar verir:
- Bitki örtüsü
- Suda yaşayan canlılar
- Tarihi eserler
Bu bir reklamdır:
9. CO (Karbon monooksit) ve CO2 (Karbon dioksit):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Fosil yakıtların yandığında en çok bu gazlar oluşur.
- CO gazı zehirlidir, soba zehirlenmesinde öldüren gazdır.
- Hemoglobine oksijenden önce bağlanır ve dokulara oksijen gitmez ve ölüm gerçekleşir.
- CO2 zehirli değildir fakat havada aşırı miktarda olması, oksijen yetersizliğine sebep olur; bu da ölüm veya bilinç kaybına neden olur.
Çevre İçin Önemi
- Aşırı fosil yakıt kullanımı sonucunda oluşan CO2 gazı da sera etkisi oluşturmaktadır.
- Sera etkisi nedeni ile de buzullar erimekte ve Dünya’nın ortalama sıcaklığı artmaktadır.
- Bu olay başlı başına bir çevresel felakettir.
- İnsan ırkını yok etme tehlikesi vardır.
10. Cl2 Gazı (Klor gazı):
İnsan Sağlığı İçin Önemi
- Evde yapılan yanlış bir uygulama sonucunda çamaşır suyu ile tuz ruhu karıştırıldığında CI2 gazı açığa çıkmaktadır.
- Bu gazın litre başına 2,5 miligramını içeren hava solunduğunda, birkaç dakika içinde ölüme neden olur.
Çevre İçin Önemi
- CI2 (klor gazı) doğada serbest olarak bulunmaz.
- Ancak volkanik gazlarda bu gaza rastlanmıştır.
- Klor bileşikeri şu alanlarda kullanılır:
- İçme sularının dezenfeksiyonu
- Çamaşır suyu yapımı
- CFC (kloro floro karbon) gazlarının üretimi
- CFC gazları ozon tabakasını deler.
Bu bir reklamdır:
Kimya Laboratuvarında Kullanılan Temel Malzemeler
Kimya deneylerinde kullanılan temel malzemeler şunlardır:
1. Cam Balon
- Dar bir boynu olan cam malzemedir. 50 mL’den 10 L’ye kadar farklı hacimlerde üretilir.
- Çözeltilerin hazırlanması, saklanması, ısıtma, kaynatma, bazı kimyasal reaksiyonların gerçekleştirilmesi işlemlerinde kullanılır.
2. Balon Joje
- Üst kısmı ince uzun, alt kısmı balon gibi yuvarlak cam malzemedir.
- Belli derişimde çözeltilerin hazırlanmasında ve saklanmasında kullanılır.
- Boyun kısmında kabın ölçü çizgisi bulunur.
3. Pipet
- İnce bir cam borudur.
- Az miktardaki sıvıların çok hassas ölçümlerinde, bir kaptan diğer kaba sıvıların aktarılmasında kullanılır.
- Çabuk buharlaşan ve buharı zararlı olan sıvıların ölçülmesi ve aktarılması için uygundur.
Bu bir reklamdır:
4. Beherglas
- Yüksek sıcaklığa dayanıklı temper camdan üretilmiş malzemedir.
- Genellikle şu amaçlarla kullanılır:
- Çözelti hazırlama
- Maddelerin karıştırılması veya aktarılması
- Isıtma
- Kristallendirme
5. Büret
- Alt kısmı musluklu, üzeri çizgilerle derecelendirilmiş, boru şeklinde cam malzemedir.
- Titrasyon işleminde titre edilecek sıvıya diğer sıvıyı damlatmak, sıvının hacmini ölçmek ve belli hacimde sıvı kullanmak için uygundur.
6. Dereceli Silindir
- Üzerinde mL (mili litre) cinsinden bölmeler bulunan cam malzemedir.
- Saf sıvı ve çözeltilerin hacminin ölçülmesi veya aktarılmasında kullanılır.
- Çok hassas ölçüm yapmak için uygun değildir.
Bu bir reklamdır:
7. Deney Tüpü
Yukarıdaki resimde, bir beherglas içinde ve renkli sıvılarla dolu deney tüpleri verilmiştir.
- Camdan yapılanlarına cam tüp de denir.
- Değişik çaplarda ince uzun, 100 °C sıcaklığa dayanabilen genellikle camdan yapılmış malzemedir.
- Laboratuvarda değişik amaçlar için sıkça kullanılır.
8. Havan
- Porselen, cam, çelik gibi çeşitli maddelerden yapılmış malzemedir.
- Katı maddeleri toz hâline getirmek, katı bir maddeyi bir sıvı içinde ezerek dağıtmak için kullanılır.
9. Kroze
- Metal veya porselenden yapılmış, fincana benzer malzemedir.
- Genellikle porselenden yapıldığı için porselen kroze olarak da bilinir.
- Deneylerde, yüksek sıcaklığa kadar ısıtmak için, kül hâline getirme ve çözme işlemlerinde kullanılır.
Bu bir reklamdır:
10. Ayırma Hunisi
- Gövdesi geniş, alt kısmı ince boru şeklinde, musluğu bulunan cam kaptır.
- Zeytinyağı-su, eter-su gibi heterojen (birbiri ile karışmayan) sıvıların ayrılmasında kullanılır.
11. Huni
- Üstü geniş alta doğru daralan cam malzemedir.
- Genellikle şu amaçlarla kullanılır:
- Süzme işlemi
- Sıvıların geniş ağızlı bir kaptan dar ağızlı bir kaba aktarılması
12. Erlenmayer
- Koni şeklinde, ağız kısmına doğru daralan cam malzemedir.
- Genellikle şu amaçlarla kullanılır:
- Çözelti hazırlanması ve saklanması
- Kristallendirme
- Titrasyon işlemi
Bu bir reklamdır:
13. Sacayağı (Üç ayak)
- Metalden yapılmış, üç ayağı olan malzemedir.
- Altına ocak, üzerine cam malzeme konarak içindeki madde ısıtılır.
14. Baget
Yukardaki resimde, su dolu bir beherin içine batırılmış bir cam baget verilmiştir.
- Çubuk şeklinde cam malzemedir.
- Karışımların hazırlanması sırasında maddeleri karıştırmak için kullanılır.
15. İspirto Ocağı
- Isıtma deneylerinde kullanılan, cam gövde, fitil, alüminyum fitil tutucu ve kapaktan meydana gelen laboratuvar aracıdır.
- Yakıtı gaz yağıdır.
Bu bir reklamdır:
16. Termometre
- Sıcaklık ölçmeye yarayan dereceli cam malzemedir.
- Deneylerde reaksiyon ortamının sıcaklığını ölçmek için kullanılır.
17. Spatül
- Metal, plastik veya porselenden yapılmış, çay kaşığına benzer malzemedir.
- Kaşık ve kazıma görevi görür.
- Toz veya küçük parçalar hâlindeki maddeleri almak için kullanılır.
18. Saat Camı
- Yüzeyi düzgün, pürüzsüz ve iç bükey biçiminde olan cam malzemedir.
- Az miktardaki katı maddenin ısıtma ve kurutma işlemlerinde kullanılır.
Bu bir reklamdır:
Örnek:
- Yer kabuğunda zengin oranda bulunan bir kimyasaldır.
- Vücudumuzda, iyon dengesi, kas ve sinir fonksiyonlarının çalışması için gereklidir.
- Günlük ihtiyacımızı 5 gram yemek tuzu yiyerek karşılayabiliriz.
- Fazla olması yüksek tansiyon, az olması da düşük tansiyon yapar.
Yukarıda özellikleri verilen kimyasal madde aşağıdakilerden hangisidir?
A) Na
B) CO2
C) CO
D) Mg
E) SO3
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
- İnsan sağlığına ve çevreye zararlıdır.
- Havaya, suya ve toprağa karıştığında oluşturdukları zararlı etkiler uzun süre gitmez.
- Bu maddeler ile çalışıldıktan sonra atıkları kesinlikle doğaya atılmamalı, lavaboya dökülmemeli, mutlaka kimyasal atık şişesine boşaltılmalıdır.
- Bütün kimyasal maddelerin bulunduğu kapların üzerinde yer alır.
Yukarıda özellikleri verilen kimyasal madde kabında aşağıdaki işaretlerden hangisi kesinlikle bulunmalıdır?
A)
B)
C)
D)
E)
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
- Hemoglobinin yapısında bulunur.
- Akciğerlerden aldığı oksijen gazını hücrelere taşır.
- Eksikliğinde anemi, fazla olması durumunda ise polisitemi hastalığına sebep olur.
Yukarıda özellikleri verilen kimyasal madde aşağıdakilerden hangisidir?
A) Na
B) CO2
C) CO
D) Fe
E) SO3
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Dinamit, patlayıcı bir maddedir ve taşınması esnasında, dikkatli olunmalı, sıcaktan, alev ve kıvılcım kaynaklarından uzak tutulmalıdır.
Buna göre, dinamit kutularında aşağıdaki işaretlerden hangisi kesinlikle bulunmalıdır?
A)
B)
C)
D)
E)
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
- Küresel ısınmanın sebebidir.
- En önemli sera gazıdır.
- Havadaki oranı, %0,05’i geçmediği müddetçe bir zararı yoktur.
- Fosil yakıtlar yandığında, en çok oluşan gazdır.
Yukarıda özellikleri verilen kimyasal madde aşağıdakilerden hangisidir?
A) Na
B) CO2
C) CO
D) Fe
E) SO3
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Yukarıda verilen resim, trafikte seyahat eden bir tankere aittir.
Buna göre, bu tankerin taşıdığı kimyasal madde ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) İçme suyu olabilir.
B) Suyu, toprağı ve havayı kirletebilir.
C) Balıklara bir zarar verebilir.
D) Çevreye zararlı bir kimyasaldır.
E) Benzin olabilir.
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Gülben’den hocası, 2,5 mL zaç yağı istemiştir. Gülben, hemen bir eldiven ve bir laboratuvar gözlüğü takarak, zaç yağı şişesinin kapağını açmış, temiz bir ………………. kullanarak içinden 2,5 mL asidi çekmiş ve bir deney tüpüne koyarak hocasına götürmüştür.
Yukarıda verilen ifadede, boşluk gördüğünüz kısma aşağıdaki şekilleri verilen laboratuvar malzemelerinden hangisinin adı yazılırsa daha doğru olur?
A)
B)
C)
D) 
E) 
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Bir asit ile bazı titre etmek isteyen Barış, titrasyon düzeneği kurmak istemektedir.
Buna göre Barış’ın aşağıdaki malzemelerden hangisine ihtiyacı vardır?
A)
B)
C)
D)
E)
Cevap
Bu bir reklamdır:
Konu Özeti
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği bölümünü şöyle özetleyebiliriz:
Laboratuvarda Uyulması Gereken Kurallar
- Laboratuvarda uyulması gereken kuralları şöyle sıralayabiliriz:
– Kimya laboratuvarında, laboratuvar önlüğü ve kapalı ayakkabı giyilmeli, tehlikeli deneyler için özel koruma gözlüğü ve maske kullanılmalıdır.
– Saçlar toplu, tırnaklar kesilmiş olmalıdır.
– Ellerde kesik, çatlak veya açık yara varsa mutlaka bandajla kapatılmalı ve yapılacak işe uygun eldiven kullanılmalıdır.
– Bazı kimyasalların buharları olumsuz etkileyeceği için gözlerde kontak lens bulunmamalıdır.
– Kimyasalların deri ile temas süresini arttıracağı için, yüzük, bilezik gibi takılar çalışmaya başlamadan önce çıkarılmalıdır.
– Laboratuvara yiyecek, içecek getirilmemeli ve tüketilmemeli, kesinlikle sakız çiğnenmemelidir.
– Laboratuvarda, başkalarının dikkatini dağıtıcı hareketler yapılmamalı, oyun oynanmamalı ve kesinlikle şaka yapılmamalıdır.
– Kırık, çatlak ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır.
– Kimyasal maddelere kesinlikle çıplak elle dokunulmamalıdır.
– Kimyasal maddeler koklanmamalı ve tadına bakılmamalıdır.
– Kimyasal alındıktan sonra şişenin kapağı hemen kapatılmalıdır. Aynı spatül veya pipet temizlenmeden başka bir madde için kullanılmamalıdır.
– Sıvılar pipetle aktarılırken mutlaka puar kullanılmalı, kesinlikle ağızla çekilmemelidir.
– Derişik asitlerle çalışırken dikkatli olunmalı, asit çözeltisi hazırlanacaksa cam baget yardımı ile asit yavaşça su içerisine dökülüp seyreltilmeli, asla asit üzerine su eklenmemelidir.
– Eter, aseton, alkol gibi uçucu ve yanabilen maddeler açık aleve yakın tutulmamalıdır.
– Uçucu ve yanıcı çözücüler nedeniyle piller alev alma riski taşıdığı için laboratuvarda kesinlikle cep telefonu kullanılmamalıdır.
– Deney sırasında deneyi yapan kişi deney ortamından ayrılmamalıdır.
– Kimyasal maddelerin ambalajları üzerindeki etiketler koparılmamalı, karalanmamalı, şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Etiketleri bozulmuş ambalajlar kullanılmamalıdır.
– Katı ve sıvı atıklar lavabolara dökülmemeli, etiketlerle belirlenmiş atık kaplarına atılmalıdır.
– Kullanılmış deney malzemeleri yıkanmalı kesinlikle kirli bırakılmamalıdır.
– Laboratuvardan çıkar çıkmaz eller hemen yıkanmalıdır.
– Herhangi bir sağlık problemi olan öğrenci, öğretmenini bilgilendirmelidir.
– Öğretmenin onay vermediği hiçbir işlem ve deney yapılmamalıdır.
– Yanık, zehirlenme, yangın gibi durumlarda aranacak tek telefon numarasının 112 olduğu bilinmelidir.
Tehlike ve Uyarı İşaretleri
Kimyasal malzeme şişelerinde ya da depolandıkları yerlerde bulunan uyarı işaretleri şunlardır:
Yanıcı Madde İşareti: Kolaylıkla tutuşabilen, tutuşma sıcaklığı düşük olan, genellikle sıvı hâlde bulunan ve söndürülmesi genelde zor olan madde grubudur.
Tahriş Edici Madde İşareti: Bu uyarı işaretini bulunduran maddeler ciltte, gözde ve solunum yollarında tahrişe neden olur.
Radyoaktif Madde İşareti: Çevresine radyasyon (yüksek enerjili ışın) yayan ve canlı dokularda kalıcı hasarlara neden olan madde ve yerlerde bu uyarı işareti bulunur.
Aşındırıcı (Korozif) Madde İşareti: Metal, cam, kumaş üzerinde de aşındırıcı etkiye sahiptirler.
Yakıcı Madde İşareti: Maddelerin yanmasına (oksitlenmesine) ve paslanmasına sebep olan madde grubudur.
Zehirli (Toksik) Madde İşareti: Bu işareti bulunduran maddeler zehirlidir.
Çevreye Zararlı Madde İşareti: Bu uyarı işaretini bulunduran kimyasal maddeler, insan ve çevre sağlığına zararlıdır.
Patlayıcı Madde İşareti: Bu işaret yanlış kullanıldığında patlamaya sebep olacak kimyasal maddelerin üzerinde bulunur.
Kimyasal Maddelerin Etkileri
- Su canlılık için temel maddelerdendir,
- Asitler ve bazlar, tahriş edici ve aşındırıcıdır.
- Na (sodyum) kas ve sinir sisteminin sağlıklı çalışması için gerekir.
- K (postasyum) sinir sistemi ve hormonlar için yararlıdır.
- Fe (Demir) hemoglobinin yapısında bulunur.
- Pb (Kurşun) ve Hg (Cıva) gibi ağır metaller sinir sistemine hasar verir.
- CO (Karbon monooksit) zehirlidir.
- CO2 (Karbon dioksit) sera etkisi yapar.
- NO2 kalp, akciğer, karaciğer ve solunum yolu hastalıklarına yol açar.
- NO2, SO2, SO3 asit yağmuru yapar.
- Asit yağmurları, bitkilere, suda yaşayan canlılara ve tarihi eserlere zarar verir.
- Cl2 gazı zehirlidir ve çamaşır suyu ile tuz ruhu karışınca oluşur,
- Mg kanın pıhtılaşmasını önler,
- Ca kemik gelişimi için önemlidir, SO3 tahriş edici ve yakıcıdır.
Laboratuvar Malzemeleri
Kimya laboratuvarında kullanılan temel malzemeler şunlardır:
Cam Balon Balon Joje
Pipet Termometre Beherglas Büret Dereceli Silindir
Deney Tüpü Havan Kroze Spatül Ayırma hunisi
Huni Erlenmayer Sacayağı (Üç ayak) Baget İspirto ocağı Saat camı
3 yorum “4. Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği”