İçindekiler
- Simya Nedir?
- Simya Döneminde Altın
- Kimyanın Bilim Olma Sürecine Katkı Sağlamış Uygarlıklar
- Simyacıların Keşfettiği Kimyasal Madde ve Deneysel Yöntemler
- Kimya Bilimine Katkı Sunmuş Bilim İnsanları
- Simyadan Kimyaya Testi Çöz
- Konu Özeti (Simyadan Kimyaya)
- Simyadan Kimyaya Testi Çöz
Sevgili öğrencim, simyadan kimyaya geçiş sürecini anlattığımız bu konu bir nevi, simyanın yaşam ve ölüm, kimya biliminin ise doğuş hikayesidir.
Bu konuyu bitirdiğinizde şunları biliyor olacaksınız:
- Kimya kelimesinin anlamı
- Simya dönemi
- Simya döneminde yapılan ve kimya biliminde önemli yer tutan keşifler
- Kimya bilimine katkı sunmuş bilim insanları ve kısaca katkıları
Hazırsanız Simyadan Kimyaya dersine başlayalım.
Simya Nedir?
- Kimyadan önce, simya vardı; simya bitti mirasını kimyaya bıraktı ve kimya başladı.
- Simyadan kimyaya geçiş 18. yüzyılın yani 1700‘lü yılların başında olmuştur.
- Bundan önceki dönemlerde bir bilim dalı olarak değil de bir uğraşı olarak Simya vardır.
- Simya, bilindiği kadarıyla 5000 yıllık geçmişi olan bir uğraşıdır.
- “Kimya” kelimesi (Latince “chimia”, Yunanca “chumia”), bir rivayete göre eski Mısırda “Kara Toprak” anlamına gelmektedir.
- Araplar bu kelimeyi dillerine el-kimya olarak almışlardır.
- Simyanın tanımı şöyle yapılabilir:
- Simya; maddeleri birbirine karıştırıp değiştirme uğraşısıdır.
- Simya; değersiz madenleri altına dönüştürmeye çalışma işidir.
- Simya; ölümsüzlük iksiri (ab-ı hayat da denir) veya filozof taşını (felsefe taşı da denir) bulmak için yapılan bir uğraşıdır.
Simya Döneminde Altın
- Simya ile uğraşan kişilere simyacı denir.
- Simyanın diğer adı alşimi, simyacının diğer adı da alşimisttir.
- Simya bir bilim dalı değil simyacılar da bir bilim adamı değildir, çünkü;
- Simyacılar deneme-yanılma (sınama-yanılma da denir) yöntemi ile çalışmışlardır.
- Simyacılar, bilimsel yöntemi kullanmamışlardır.
- Simyada, sistematik bir bilgi birikimi yoktur. Yani bir olayın sebebini sorduğunuzda, her simyacı size başka bir açıklama yapar.
- Simyacıların çalışmaları teorik bir temele dayanmaz. Yani maddeleri birbirine karıştırınca ne olacağını pek kestiremezler, şanslarına güvenerek bir şeyler elde etmeye çalışırlar.
- Kimya Bilimi’nin ortaya çıkmasını sağlayan sebepler şunlardır:
- Deneyler sistematik bir şekilde yapılmıştır.
- Teorilerin deney sonuçları ile ilişkilendirilerek test edilmesi.
- Terazinin yaygın olarak kullanılması
- Deneylerde kullanılan maddeler arasında nicel ilişkiler kurulması.
- İyatro Kimya (Tıp Kimyası):
- 1600 ile 1700 yılları arasındaki yüz yıllık dönemde, simyacılar daha çok ilaç geliştirme ve hastalıkları iyileştirme üzerine yoğunlaşmışlardır.
- Bu yüzden bu döneme İyatro Kimya (Tıp Kimyası) denmiştir.
Örnek:
I) Teorik temelleri yoktur.
II) Sistematik bir bilgi birikimi yoktur.
III) Sınama-yanılma yöntemine dayalı çalışmalar içerir.
Yukarı verilen sebeplerden hangileri simyanın bir bilim dalı sayılmasına engel olmuştur?
A) Yalnız I
B) I ve II
C) I ve III
D) II ve III
E) I, II ve III
Cevap
Bu bir reklamdır:
Kimyanın Bilim Olma Sürecine Katkı Sağlamış Uygarlıklar
- Simya ile ilgili çalışmalar yapmış ve kimyanın bilim olma sürecine katkıda bulunmuş medeniyetler şunlardır:
- Mezopotamya Uygarlıkları
- Çin Uygarlığı
- Hint Uygarlığı
- Mısır Uygarlığı
- Antik Yunan ve Roma İmparatorluğu
- Orta Asya Uygarlıkları
- İslâm Medeniyeti
Simyacıların Keşfettiği Kimyasal Madde ve Deneysel Yöntemler
- Simyacılar, deneme-yanılma yöntemi ile de olsa, günümüz kimyasında çok önemli yer tutan bir çok madde, deney malzemesi ve deney yöntemi keşfetmişlerdir.
Simya döneminde keşfedilen bazı kimyasallar:
- Kohl (Eski Mısırda göz sürmesi olarak kullanılmıştır.)
- Malahit (Yeşil boya)
- Yemek tuzu (NaCl)
- Göztaşı (CuSO4 veya bakır II sülfat)
- Şap [KAl(SO4)2 veya potasyum alüminyum sülfat]: Sargı bezlerinde ve sarı boya olarak kullanılmıştır.
- Alizarin (kırmızı boya/Türk kırmızısı olarak da bilinir.)
- Armut ağacının yaprağından kahverengi boya elde etmişlerdir.
- Asma yaprağı ve kıbrıs taşı ile koyu sarı boya elde edilmiştir.
- Ayva kabuğu ve çekirdeklerinden lacivert boya elde edilmiştir.
- Ceviz yaprağı, kabuğu ve özünden kahverengi boya elde edilmiştir.
- Ebegümeci yapraklarından yeşil boya elde edilmiştir.
- Ihlamur ağacı kabuğu, çam kabuğu ve şap ile birlikte kahverengi boya elde edilmiştir.
- Meyan kökü ve şap karıştırılarak sarı boya elde edilmiştir.
- Şeftali ağacı yaprakları şap ile kaynatılıp sarı-yeşil arası bir boya elde edilmiştir.
- Nane-limon (mide üşümelerinde)
- Barut
- Mürekkep
- Deri boyaları ve farklı amaçlı boyalar
- Seramik (toprak çanak-çömlek)
- Cam
- Esanslar (Hoş koku veren yağlar)
- Kezzap (HNO3)
- Tuz ruhu (HCl)
- Zaç yağı (sülfürik asit veya H2SO4)
- Kıbrıs taşı (FeSO4 veya demir II sülfat) : Mavi boya
- Hint Güherçilesi (KNO3)
- Şili Güherçilesi (NaNO3)
- Sabun
- Altın, gümüş, demir, bakır, kurşun, cıva, fosfor, kalay gibi bir çok metal de eski çağlarda keşfedilmiştir.
- Maydonoz (gaz ve sindirim bozukluğu sorunlarında tedavi amaçlı kullanılmıştır)
- Metal alaşımları
- Sabun
Simya döneminde keşfedilen bazı deneysel yöntemler:
- Damıtma (destilasyon, buharlaştırma)
- Ayrımsal damıtma
- Eleme
- Süzme
- Aktarma (Dekantasyon)
- Ekstraksiyon (Özütleme)
- İmbik (Damıtma malzemesi)
- Meyvelerin kükürt (S) ile sarartılması
- Mumyalama yöntemi
- Mayalama yöntemi
–>SORULARDA DİKKAT<–
- Simya döneminde elektrik verimli olarak kullanılamıyordu.
- Yani elektrik ile ilgili elektroliz yöntemi ve piller kimya dönemine aittir.
- Aynı şekilde;
- lastik,
- PET şişe,
- naylon gibi plastik maddeler simya döneminde yoktu.
- Uranyum, Plütonyum, Radyum gibi radyoaktif elementler de simya döneminde bilinmiyordu.
- Radyoaktivitenin keşfi kimya dönemine aittir.
- Sabun simya dönemi keşfi, deterjanlar ise kimya dönemi keşfidir.
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Aşağıdakilerden hangisi simyacılar tarafından yapılan bir buluş değildir?
A) Laboratuvarda kullanılan, kroze, imbik ve damıtma düzeneği gibi malzemeler
B) Atomların proton, nötron ve elektronlardan oluştuğu
C) Altın, gümüş ve cıva gibi metaller
D) Zaç yağı, kezzap, tuz ruhu gibi kimyasal maddelerin keşfi
E) Süzme, aktarma, özütleme ve mayalama gibi deneysel yöntemler
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Aşağıdakilerden hangisi simyacılar tarafından yapılan bir keşif ya da buluş değildir?
A) Barut
B) Bitkisel boyalar
C) Plastik malzemeler
D) Cam ve seramik ürünler
E) Sabun
Cevap
Bu bir reklamdır:
Kimya Bilimine Katkı Sunmuş Bilim İnsanları
1. Empedokles (MÖ 490’larda doğmuş)
- Bütün maddelerin dört elementten oluştuğu söylemiştir.
- Empedokles’in dört elementi şunlardır:
- Hava
- Su
- Toprak
- Ateş
- Maddeleri bir arada tutan gücün “sevgi“, ayıran gücün ise “nefret” olduğunu söylemiştir.
- Havanın bir madde olduğunu gözlemlemiş, ışık ve görme olayını açıklamaya çalışmıştır.
- Empedokles’in dört elementi şunlardır:
Bu bir reklamdır:
2. Demokritus (MÖ 460-370)
- Her şeyin atomlardan ve boşluktan oluştuğun söylemiştir.
- Atom kavramından ilk bahseden simyacıdır.
- Atomun adını koyan kişidir.
- “Atom” kelimesi, Yunanca’da “bölünemeyen” anlamına gelir.
- Maddeleri birbirinden faklı yapan şeyin, maddelerin atomlarının farklı olması veya atomların farklı dizilmesi olduğunu söylemiştir.
‘‘Atomlar ve boş uzaydan başka var olan hiçbir şey yoktur; geriye kalan her şey bi’görüştür.’’ (Demokritus)
Bu bir reklamdır:
3. Aristo (Aristoteles – MÖ 384-322)
- Dört element fikrini savunmuştur.
- Dört elementin uygun oranlarda karıştırılması ile bütün maddelerin elde edilebileceğini söylemiştir.
- Elementlerin, Kuru-Islak, Sıcak-Soğuk olmak üzere dört temel özelliğe sahip olduklarını söylemiştir:
- Ateş: Sıcak ve Kuru
- Hava: Sıcak ve Islak
- Toprak: Kuru ve Soğuk
- Su: Islak ve Soğuk
Örnek:
Yukarıda verilen şekil, Aristo’ya göre elementleri göstermektedir.
Buna göre; X, Y, Z ve T ile gösterilen köşeler için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) X, toprak elementidir.
B) Y, hava elementidir.
C) Z, sıcak özelliğidir.
D) Su, soğuk ve ıslaktır.
E) Y elementi, sıcak ve kurudur.
Cevap
Bu bir reklamdır:
4. Câbir bin Hayyan (721-815)
- İslam dünyasında, kimya biliminin kurucusu olarak kabul edilir.
- İlk kimya laboratuvarını kurmuştur.
- Atomun parçalanabileceğini söylemiştir.
- Sitrik asit, asetik asit, tartarik asit, arsenik tozunu keşfettiği düşünülmektedir.
- Nitrik asit, hidrojen klorür, sülfürik asit, kral suyunu elde etmiştir.
- Damıtmada kullanılan imbiği geliştirmiş “baz” kavramıyla kimyanın gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Bu bir reklamdır:
5. Ebû Bekir er-Râzî (865-925)
- İyatro kimyacısıdır, kroze, fırını geliştirmiştir.
- Kostik sodayı (lavabo açıcısı), gliserini keşfetmiştir, alkolü antiseptik olarak tıpta kullanmıştır.
- Karıncalardan damıtma yolu ile formik asidi elde etmiştir.
- Maddenin atomlar ve boşluktan oluştuğu görüşüne dayanarak uzayda atomlar ne kadar sıkışık kümelenirlerse oluşturdukları maddenin de o kadar yoğun olacağını hava, su ve toprak örnekleriyle ortaya koymuştur.
- Ebû Bekir er-Râzî simyada kullanılan maddeleri şu şekilde sınıflandırmıştır:
- Bedenler (metaller),
- Ruhlar (kükürt, arsenik, cıva, nişadır),
- Taşlar (pirit , mağnezya),
- Vitrioller (metal sülfatları),
- Borakslar (boraks, soda) ve
- Tuzlar (kayatuzu, potasa, güherçile)
Bu bir reklamdır:
6. Robert Boyle (25 Ocak 1627 – 30 Aralık 1691)
- Robert Boyle’un (Rabırt Boyl) kimya ve fizik alanında birçok eseri bulunmaktadır. Bu eserlerinin en ünlüsü “Kuşkucu Kimyager” adlı kitabıdır.
- Boyle; havanın fiziksel özellikleri ile ilgilenmiş, havanın sıkıştırılabilir bir nesne olduğunu ve yanma olayındaki rolünü belirtmiştir.
- Boyle ve Hooke, vakum pompası geliştirmiş bu vakum pompasını kullanarak bir gazın hacmi ve basıncı arasındaki ilişkinin belirlenmesine katkıda bulunmuştur. Bu ilişki Boyle Yasası olarak bilinir.
- Boyle elementi, “Kendinden daha basit maddelere ayrılamayan saf madde” olarak tanımlamıştır. Bu tanım ilk bilimsel element tanımı olarak kimya tarihine geçmiştir.
- İlk kez kimyasal bileşiklerle karışımlar arasında ayrım yapmış; kimyasal birleşmede maddenin özelliklerinin tamamıyla değiştiğini, karışımlarda ise böyle değişimlerin olmadığını söylemiştir.
Örnek:
- “Kuşkucu Kimyager” adlı kitabı ile, batı dünyasında kimya biliminin kurucuları arasında kabul edilir.
- Elementlerin ilk bilimsel tanımını yapmıştır.
- Havayı incelemiş ve kendi adında bir gaz kanunu ortaya atmıştır.
Yukarıda, kimya bilimine yaptığı katılardan bahsedilen kişi kimdir?
A) Antoine Lavoisier
B) Robert Boyle
C) Democritus
D) Aristo
E) Empedokles
Cevap
Bu bir reklamdır:
7. Antoine Lavoisier (26 Ağustos 1743, Paris – 8 Mayıs 1794, Paris)
- Modern kimyanın öncüsüdür, 18. yüzyılda yaşayan Fransız bilim insanıdır.
- Yaptığı deneyde, bir miktar kalay metalini içi hava dolu bir cam balona koyup ağzını kapatarak tartmıştır. Cam balonun ağzını açmadan ısıttığında balonda beyaz bir toz oluştuğunu gözlemlemiştir. Bu cam balonu tekrar tarttığında başlangıçtaki kütlesinin değişmediğini görmüştür. (Kütle korunmuştur.)
- Yaptığı bu hassas deneyler sonucu, Kütlenin Korunumu Kanunu’nu bulmuştur.
- Oksijenin havada bulunan ve yanmaya neden olan bir gaz olduğunu ve yanan madde ile birleşerek oksitleri oluşturduğunu bulmuştur.
Diğer Simyacılar
- Lokman Hekim: Simyacıdır.
- Johann Joachim Becher: Yanma olayını, “filojiston” kavramını ortaya atarak kendince açıklamıştır (filojiston=ateş ruhu). 1700-1800 yılları arasına bu yüzden filojiston çağı ya da nicel kimya çağı da denir.
- Nikholas Le Blanck: Sülfürik asit (zaç yağı) elde etmenin pratik bir yolunu buldu.
- İbn-i Sina: Tıp alimi (Batılılar Avicenna derler)
Örnek:
| Bilim İnsanı | Yaptıkları |
|---|---|
| I) Cabir bin Hayyan | – Kostik sodayı, gliserini keşfetmiş, kroze ve fırını geliştirmiştir İranlı bir simyacıdır. |
| II) Ebu Bekir er-Razi | – Kral suyunu, nitrik asidi, tuz ruhunu, zaç yağını keşfetmiş, İslam dünyasında ilk kimya laboratuvarını kurmuştur. |
| III) Antoine Lavoisier | – Kimya biliminin kurucularındandır. Yanma olayında, oksijenin rolünü keşfetmiş, yaptığı hassas deneyler sonucu “Kütlenin Korunumu Kanununu” keşfetmiştir. |
Yukarıda bazı bilim insanları ve kimya bilimine yaptıkları katkılar verilmiştir.
Buna göre hangi bilim insanı hakkında verilen bilgiler doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
- İslam aleminde ilk kimya laboratuvarını kurmuştur ve İslam dünyasında kimyanın kurucusu olarak kabul edilir.
- Kral suyu, zaç yağı, tuz ruhu gibi asitleri keşfetmiştir.
- Bir damıtma gereci olan imbiği icat etmiştir.
Yukarıda, kimya bilimine yaptığı katılardan bahsedilen kişi kimdir?
A) Cabir bin Hayyan
B) Ebubekir er-Razi
C) Lokman Hekim
D) İbn-i Sina
E) Ömer Hayyam
Cevap
Simyadan Kimyaya Testi Çöz
Bu bir reklamdır:
Konu Özeti (Simyadan Kimyaya)
- Simya 3000 yıl öncesine kadar uzanır, 1700’lü yılların başında Kimya Bilimine dönüşür.
- 1600-1700 arası İyatro Kimya (Tıp Kimyası) dönemidir.
- Simya alşimi, simyacı da alşimist olarak adlandırılabilir.
- Simya, maddeleri altına dönüştürme ve ölümsüzlük iksirini bulma çabasıdır.
- Simya, deneme-yanılma yöntemini kullandığı, sistematik bir bilgi birikimi olmadığı ve teorik temellere sahip olmadığı için bir bilim dalı değildir.
- Simyacılar, bilerek ya da bilmeyerek, kimya biliminde kullanılan bir çok önemli kimyasal maddeyi, deney yöntemi ve deneysel malzemeleri keşfetmişlerdir.
- Elektriksel olaylar, plastik yapılı malzemeler ve radyoaktif maddeler simya döneminde bilinmiyordu.
- Hava, Su, Ateş ve Topraktan oluşan dört element kavramı Empedokles’e aittir. Aristo, bu dört elementi savunmuş ve bunların sıcak, soğuk, kuru ve ıslak özellikleri olduğunu söylemiştir.
- Ebubekir er-Razi; krozeyi, fırını geliştirmiş, kostik sodayı, gliserini, karınca asidini keşfetmiş, alkolü antiseptik olarak kullanmıştır.
- Cabir bin Hayyan, İslam dünyasında kimya biliminin kurucusu olarak bilinir. Atomun parçalanacağından bahsetmiştir, İmbik adlı deney malzemesini geliştirmiştir.
- Robert Boyle, “Kuşkucu Kimyager” adlı kitabında ilk defa elementin bilimsel tanımını yapmıştır.
- Antoine Lavoisier, Kütlenin Korunumu Kanunu ortaya atan kimyacıdır.
Bu bir reklamdır:
yusuf says:
çok güzel teşekkürler
Gökalp AY says:
🙂 beğenmenize sevindim. Güzel yorumunuz için ben teşekkür ederim.
Mustafa says:
Robert boyle anlatımından sonraki sorunun cevabında bir hata var sanırım özellikler robert boyle u anlatiyor ama cevap A şıkkı gösteriyor.
Gökalp AY says:
Haklısınız. Düzelttim. Teşekkürler.
medine aktaş says:
hayatimda daha guzel notlar gormemistim emeginize saglik