İçindekiler
Sevgili öğrencim, kimya disiplinleri ve kimyacıların çalışma alanlarını anlattığımız bu bölümü bitirdiğinizde şunları biliyor olacaksınız:
- Kimya biliminin tanımı
- Başlıca kimya disiplinleri ve çalışma alanları
- Başlıca kimya endüstrileri ve yaptıkları işler
- Kimya alanı ile ilgili başlıca meslekler
Haydi başlayalım.
Kimya Bilimi Nedir?
- Kimya bilimi; maddelerin;
- yapısını,
- özelliklerini,
- birbiri ile etkileşimini ve
- bu etkileşimler sonucunda uğradığı değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır.
- Kimya maddeyi inceler.
- Kimyacılar maddeleri tanımaya çalışır ve bilinen maddelerden yeni maddeler üretmeye çalışır.
- Kimyanın en önemli amaçlarından biri de insanların hayatını kolaylaştıracak maddeler keşfetmektir.
Madde Nedir?
Örnek:
Kimya bilimi sayesinde hayatımıza bir çok yeni madde girmiş ve hayatımız kolaylaşmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi kimya bilimi sayesinde hayatımıza giren maddeler arasında yer almaz?
A) Pet şişeler
B) Parfüm ve kolonyalar
C) İlaçlar
D) Meyveler
E) Deterjanlar
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Kimya Biliminin Başlıca Disiplinleri
- Kimya disiplinleri demek, kimya bilimin alt dalları demektir.
- Kimya bilimi başlıca 7 disipline ayrılmıştır. (Farklı kitaplarda bu sayı değişebilir. Biz burada fazla fazla verdik.)
- Başlıca kimya disiplinleri şunlardır:
- Analitik Kimya
- Biyokimya
- Fizikokimya
- Polimer Kimyası
- Anorganik Kimya
- Organik Kimya
- Endüstriyel Kimya
1. Analitik Kimya
- Analiz etmek (tahlil etmek de denir) ile ilgili kimya disiplinidir.
- Analiz etmek demek, bir şeyi parçalarına veya bileşenlerine ayırmak demektir.
- Analitik kimya, bir maddenin bileşenlerini ortaya çıkartma işlemleri ile ilgili kimya disiplinidir.
- En çok bilinen analiz işlemleri kan, idrar, su ve toprak analizidir.
- Fakat boya, ilaç, kozmetik, yakıt, gıda, çevre endüstrisi gibi birçok endüstriyel alanda; tıpta, arkeolojide, adli kimyada ve daha bir çok alanda analiz işlemleri yapılır.
- Analiz işlemi;
- kalitatif (nitel) analiz ve
- kantitatif (nicel) analiz olmak üzere iki çeşittir.
Bu iki kavramın anlamı basitçe şöyledir:
Kalitatif (Nitel) Analiz
- Kalitatif analiz yönteminde, maddenin hangi bileşenlerden (hangi element ya da bileşiklerden) oluştuğunu tespit ederiz.
- Bir başka ifade ile, kalitatif analizde, maddenin içinde hangi maddelerin olduğunu buluruz.
- Mesela tuzlu suyun kalitatif analizini yaparsak; sonuçta tuz ve sudan oluştuğunu buluruz.
- Bir başka ifade ile, kalitatif analizde, maddenin içinde hangi maddelerin olduğunu buluruz.
Kantitatif (Nicel) Analiz
- Kantitatif analiz yönteminde, maddelerin miktarlarını buluyoruz.
- Başka bir ifade ile; bir maddenin, bileşenlerinin (içindeki maddelerin) miktarını tespit ediyorsak yaptığımız analiz, kantitatif analiz yani nicel analizdir.
- Mesela 100 gram tuzlu su örneğindeki tuzun 15 gram ve suyun da 85 gram olduğunu tespit ettiysek, kantitatif analiz yaptık demektir.
- Başka bir ifade ile; bir maddenin, bileşenlerinin (içindeki maddelerin) miktarını tespit ediyorsak yaptığımız analiz, kantitatif analiz yani nicel analizdir.
Volumetrik ve Gravimetrik Analiz
- Kantitatif analiz işleminin de;
- volumetrik (hacimsel) analiz ve
- gravimetrik (kütlesel) analiz olmak üzere iki çeşidi vardır.
- Volumetrik analizde bileşenlerin hacimleri ölçülür.
- Gravimetrik analizde, maddenin içindeki maddelerin kütleleri ölçülür.
2. Biyokimya
- Biyoloji ve kimya biliminin ortak alanıdır.
- Biyokimya; en basit ifadesi ile canlı kimyasıdır.
- Daha kapsamlı bir tanım ile de;
- canlı organizmaların kimyasal yapısını ve bu yapıda meydana gelen kimyasal değişiklikleri inceleyen kimya disiplinidir.
- Canlı organizmanın yapı taşları olan proteinleri, nükleik asitleri ve daha birçok organik molekülü inceler.
- Kan, doku, idrar gibi örneklerin yapısının, ilaçların vücuttaki etki mekanizmalarının incelenmesi gibi konular biyokimyanın ilgi alanına girer.
- Tıp, eczacılık, biyoloji, ziraat ve veterinerlik alanlarında biyokimya disiplininden yararlanılmaktadır.
3. Fizikokimya
- Fizik ve kimya biliminin ortak alanıdır.
- En kısa tabirle, kimyasal tepkimelerin nasıl gerçekleştiğini araştıran kimya disiplinidir. Tanımı şöyledir:
- Sıcaklık, basınç, derişim gibi fiziksel faktörlerin kimyasal tepkimelere etkilerini inceleyen kimya disiplinidir.
- Enerji-iş dönüşümlerini, tepkime hızını inceler.
- Laboratuvarda kullanılan ölçüm cihazlarını geliştirir.
- Fizikokimya;
- termodinamik,
- elektrokimya,
- polimer kimyası,
- nükleer kimya,
- kuantum kimyası gibi alt disiplinlere ayrılmıştır.
4. Polimer Kimyası
- Polimer kimyacılarının ürettiği bazı polimer maddeler şöyledir:
Polimer – Monomer
- Polimer ve Monomer kelimelerinin anlamlarını bilirsek, Polimer Kimyasını anlamamız kolaylaşır:
- Poli: Çok
- Mono: Tek
- Mer: Parça
- Monomer: Tek parçalı
- Polimer: Çok parçalı
- Küçük moleküllerin (monomer) binlercesinin peşi peşine bağlanarak kocaman bir moleküle dönüşmesine polimerleşme denir.
- Polimerleşme olayında, küçük moleküller birbirine kovalent bağlar ile bağlanır.
- Polimerleşme olayında, birbirine eklenen küçük moleküllerin her birine bir monomer, oluşan dev moleküle de polimer denir.
- Polimerleşmeyi halkaların birbirine eklenerek uzun bir zincir oluşturmasına benzetebiliriz.
- Zincir benzetmesinden devam edecek olursak, zincirin her bir halkası bir monomer, zincir ise bir polimerdir.
Bir Polimerleşme Tepkimesi
Doğal Polimerler
- Polimerler doğal ve yapay olabilir.
- Doğada veya canlı organizmalarda üretilen polimerler doğaldır. Doğal polimerlerin başlıcaları şunlardır:
- Proteinler
- Karbonhidratlar
- DNA zinciri
- Selüloz
- Nişasta
Yapay Polimerler
- Laboratuvarlarda veya fabrikalarda üretilen polimerler yapaydır. Yapay polimere örnekler verelim:
- Naylon
- Plastik maddeler
- Polietilen (PE)
- Teflon
- Orlon
- Kauçuk
- PET şişe
- PVC (pencere ve kapılarda kullanılır)
- Polimerlerin üretilmesi ve incelenmesi polimer kimyasının ilgi alanıdır.
Bu bir reklamdır:
5. Organik Kimya
- Karbon (C) kimyasıdır.
- Organik kimya, karbon elementinin oluşturduğu bileşiklerin yapılarını, özelliklerini inceleyen ve yeni karbon bileşikleri üretmeye (sentezlemeye) çalışan kimya disiplinidir.
Tam Bir Yetenek: Karbon (C)
- Karbon atomları, bileşik yapabilme (kimyasal bağ kurabilme) yeteneği yüksek olan atomlardır.
- Karbon elementinin, tek başına diğer bütün elementlerden daha çok bileşiği vardır.
Organik Bileşik
- Karbon elementinin oluşturduğu bileşiklere organik bileşikler denir.
- Organik bileşiklerin bir kaç tanesi hariç hepsinde hidrojen (H) elementi de vardır.
- Meraklısı için, organik bileşiklerden bazı örnekler verelim:
- CH4: Metan (Doğal gaz)
- C2H2: Asetilen
- CH3OH: Metil alkol
- C2H5OH: Etil alkol
- HCOOH: Formik asit (Karınca asidi)
- CH3COOH: Asetik asit (Sirke asidi)
- C6H8O6: C Vitamini (Askorbik asit)
- Organik kimya organik bileşiklerle ilgilenir, yeni organik bileşikler üretmeye çalışır.
Organik Bileşiklerde Yaşam Gücü! (Vitalizm)
- Organik bileşikler 19. yüzyıla kadar laboratuvarda sentezlenemiyordu, yani yapay olarak elde edilemiyordu.
- Bu yüzden organik bileşiklerin mistik, ilahi bir yapısının olduğuna inanılıyordu. Bu inanışa kısaca “vitalizim (yaşam gücü)” deniyordu.
Friedrich Wöhler ve Organik Kimya
- Friedrich Wöhler, 1828 yılında, kazayla da olsa üre bileşiğini üreterek (üre bir organik bileşiktir), vitalizim felsefesini yıkmıştır.
- Bu olay, insanların organik bileşikleri de sentezlenebileceğini göstermiştir.
- Friedrich Wöhler bu buluşu ile Organik Kimyanın öncüsü olmuştur.
Organik Kimyanın Alt Disiplinleri
- Organik Kimya zamanla çok büyümüş ve şu alt disiplinlere ayrılmıştır:
- Petrokimya (petrol kimyası): Petrolün damıtılması ve petrol ürünleri ile ilgilenir.
- Gıda kimyası: Gıdaların içinde bulunan ve gıdalara bulaşan kimyasalları inceleyen bilim dalıdır.
- Farmasötik (ilaç kimyası): İlaç üretimi ile ilgili kimya disiplinidir.
6. Anorganik Kimya
- Organik olmayan yani anorganik bileşikleri inceler.
- Anorganik kimya; anorganik bileşiklerin yapılarını, özelliklerini inceleyen ve yeni bileşikleri üretmeye (sentezlemeye) çalışan kimya disiplinidir.
- Asitler, bazlar, tuzlar, su ve mineraller anorganik bileşiklerdir.
- Dikkat: Organik bileşiklerin asitleri de vardır. Bu asitlere organik asitler ya da karboksilli asitler denir.
7. Endüstriyel Kimya
- Sanayi kimyasıdır.
- Endüstride (sanayide) kullanılan ham maddelerin imalatıyla ilgilenir.
- Organik ve anorganik maddelerin üretimi endüstriyel kimyanın ilgi alanıdır.
Örnek:
- Maddelerin bileşenlerini tespit etmeye çalışan kimya disiplinidir.
- Bir maddenin hangi maddelerin bileşiminden oluştuğunu; nitel veya nicel olarak ortaya çıkartır.
- Suç mahallinde ele geçirilen maddeleri inceler, gerektiğinde, organik kalıntılara DNA testi yaparak, suçluların bulunması için güçlü deliller ortaya koyar.
Yukarıda bir kimya disiplini hakkında bilgi verilmiştir.
Buna göre bu kimya disiplini aşağıdakilerden hangisidir?
A) Organik kimya
B) Analitik kimya
C) Anorganik kimya
D) Fizikokimya
E) Biyokimya
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Başlıca Kimya Endüstrileri
- Kimyacıların keşfettiği madde ve yöntemlerle üretim yapan sanayi dallarına kimya endüstrileri denir.
- Basit bir ifade ile kimya biliminin ürettiklerinden para kazanılan işlerdir.
Başlıca kimya endüstrileri şunlardır:
1. İlaç Endüstrisi
- Ürettiği binlerce çeşit ilaç sayesinde, kimya bilimi ortalama insan ömrünü uzatmıştır.
- 1885’ten sonra farmasötik (ilaç) sanayisi kurulmuştur.
- Yapay olarak elde edilen ilk ilaç asetilsalisilik asit (aspirin) olmuştur.
- Taş kömürü ürünlerinden çeşitli ilaçlar elde edilmeye başlanmıştır.
- Farmakognozi ilaç ham maddelerini inceleyen disiplinin adıdır.
- Farmakoloji, ilaçların vücut üzerindeki etkilerini inceleyen disipline verilen addır.
- Farmasötik kimya ise, ilaç ham maddelerinin sentezlenmesini araştırır.
2. Gübre Endüstrisi
- Tarımda ürün verimini ve kalitesini arttırmak için toprağa verilen maddelere gübre denir, yapılan işleme gübreleme denir.
- Bitkiler yaşayıp gelişmek için yaklaşık 60 kadar elemente ihtiyaç duyar.
- Toprağın ihtiyacı olan elementleri içeren yapay gübrenin imalatı, toprağa verilmesi ve toprak analizi kimyanın ilgi alanına girer.
3. Petrokimya Endüstrisi
- Petrol, doğal gaz ve bunlardan elde edilen ürünlerle ilgilenen endüstri alanıdır.
- Petrol ve petrol ürünleri çeşitli yöntemlerle başka organik bileşiklere de dönüştürülür.
- Bu dönüşümler ile sıvı ve gaz yakıtlar, gaz yağı, çözücüler, makine-motor yağları, asfalt-zift, parafin, hidrokarbonlar gibi ürünler elde edilir.
4. Boya Endüstrisi
- Boya, hem maddelerin güzel görünmesini sağlamak hem de su ve havadan korumak için kullanılan bir kimyasaldır.
- Boya üretimi ve boyaların kullanımı kimyanın işidir.
5. Arıtım Endüstrisi
- Suyun, havanın ve toprağın arıtılması demek, bu maddelerin zararlı biyolojik ve kimyasal maddelerden arındırılması demektir.
- Arıtma işinde kullanılan yöntem ve kimyasallar da kimya biliminin konusudur.
6. Tekstil Endüstrisi
- Tekstilde ipliğin elde edilmesi, boyanması ve dokunması işlemleri de kimyanın alanına girer.
- Tekstilde kullanılan boyar maddeler, tekstil yüzeyine kimyasal bağlarla bağlanır.
- Tekstil boyalarını fiziksel yollarla uzaklaştırmak mümkün değildir. Ancak kimyasal tepkimelerle uzaklaştırılabilir.
Bu bir reklamdır:
Kimya Alanı İle İlgili Başlıca Meslekler
Biraz önce endüstride kimyanın ne kadar önemli bir yerinin olduğunu gördük. Şimdi de, kimya bilimi sayesinde ortaya çıkan mesleklere bir göz atalım.
Kimya bilimi ile birlikte ortaya çıkmış beş temel meslek dalı vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
1. Eczacı
- İlaçlar ile ilgili bir alandır.
- Ecza ilaç, eczacı ise ilaçla uğraşan kişi anlamındadır.
- İlaçların üretimini, geliştirilmesini ve insan vücudundaki etkileşmelerini inceleyen kişiler eczacıdır.
Eczacılar Nerede Yetişir?
- Üniversitelerin Eczacılık Fakültesinde yetişirler.
2. Kimyager
- Kimya bilimcisidirler.
- İhtiyaç duyulan kimyasal maddelerin sentez ve üretim yöntemleri üzerinde çalışırlar.
- Kimyagerler kimya mühendisi değildir.
Kimyagerler Nerede Yetişir?
- Üniversitelerin Fen-Edebiyat Fakültelerinin Kimya bölümünde yetişirler.
- Bütün kimya disiplinlerinde, ileri düzeyde eğitim alırlar.
3. Kimya Öğretmeni
- Kimya öğretmenleri, liselerde, lise seviyesindeki okullarda kimya eğitimi veren kişilerdir.
Kimya Öğretmenleri Nerede Yetişir?
- Üniversitelerin Eğitim Fakültelerinin Kimya Öğretimi bölümlerinde yetişirler.
4. Kimya Mühendisi
- Fabrikalarda, kimya teknolojisini uygulayan ve denetleyen kişilerdir.
- Kimya, fizik, matematik, biyoloji, mikrobiyoloji, biyokimya ve ekonomi bilimleri eğitimi alır bütün bu bilimleri kimya ile harmanlar.
- Metal, gıda, ilaç, boya, polimer, kozmetik… gibi çok geniş alanlarda çalışırlar.
Kimya Mühendisleri Nerede Yetişir?
- Üniversitelerin Mühendislik Fakültelerinin Kimya Mühendisliği bölümünde yetişirler.
5. Metalurji ve Malzeme Mühendisi
- Metalleri filizlerinden elde ederler.
- Metallerden çeşitli alaşımlar yaparlar.
- Amaçları ihtiyaca uygun metal malzemeler üretmektir.
- Metalürji mühendisliği; çok disiplinli bir mühendislik dalıdır.
- Metalürji ve malzeme mühendisliği adı ile gelişimini sürdüren bu mühendislik metal ve alaşımlarının kullanıldığı her alanda karşımıza çıkmaktadır.
Metalurji Mühendisleri Nerede Yetişir?
- Üniversitelerin Mühendislik Fakültelerinin Metalurji Mühendisliği bölümlerinde yetişirler.
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Bir kimyager, insan vücudundaki protein sentezini ve enzimlerin bu işteki rolünü incelemektedir.
Buna göre bu kimyagerin yaptığı çalışma hangi kimya disiplininin ilgi alanına girer?
A) Anorganik kimya
B) Biyokimya
C) Analitik kimya
D) Fizikokimya
E) Endüstriyel kimya
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Kimyaya oldukça ilgi duyan bir arkadaşımıza, aşağıdaki mesleklerden hangisini tavsiye edersek, ilgi alanı ile doğrudan ilişkili bir meslek tavsiye etmiş olmayız?
A) Kimya Öğretmenliği
B) Metalürji ve Malzeme Mühendisliği
C) Kimyagerlik
D) Eczacılık
E) Uçak Mühendisliği
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Tugay, ormanda arkadaşı ile birlikte kır yürüyüşü yaparken, farklı bir kaya parçası dikkatini çeker ve alıp yanında götürür. Daha sonra, bileşimini öğrenmek için kaya parçasını, arkadaşı Gökçe’ye verir. Gökçe, yaptığı inceleme sonucunda kaya parçasının bir gök taşı olduğunu tespit eder.
Buna göre Gökçe, hangi kimya disiplini yardımı ile kaya parçasının bir göktaşına ait olduğunu anlamıştır?
A) Anorganik kimya
B) Biyokimya
C) Analitik kimya
D) Fizikokimya
E) Endüstriyel kimya
Cevap
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Bazı sanayi dalları, kimya bilimi sayesinde kurulmuş veya gelişip bu günkü haline gelmiş ve milyonlarca insana iş imkanı sağlamıştır.
Aşağıdaki sanayi dallarından hangisi yukarıda bahsedilenlerden biri değildir?
A) İlaç Endüstrisi
B) Otomotiv Sanayisi
C) Gübre Sanayii
D) Petrokimya
E) Tekstil ve Boya Sanayii
Cevap
Bu bir reklamdır:
Konu Özeti (Kimya Disiplinleri Ve Kimyacıların Çalışma Alanları)
- Kimya disiplinleri demek kimyanın alt dalları demektir.
- Kimya; maddelerin yapısını, özelliklerini, birbiri ile etkileşimini ve bu etkileşimler sonucunda uğradığı değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır.
- Çevremizde gördüğümüz hemen her şey maddedir ve kimyanın ilgi alanına girer. Bu yüzden kimya bilimi çok kapsamlı bir bilimdir ve bir çok disipline ayrılmıştır.
- Kimya biliminin başlıca 7 disiplini vardır. Bunlar:
– Analitik Kimya
– Biyokimya
– Fizikokimya
– Polimer Kimyası
– Anorganik Kimya
– Organik Kimya
– Endüstriyel Kimya - Ana disiplinlerinden başka kimyanın alt disiplinleri de vardır. Bunlar:
– Çevre Kimyası
– Gıda Kimyası
– Petrokimya
– Kuantum Kimyası
– Nükleer Kimya
– Jeokimya
– Elektrokimya
– Tekstil Kimyası
– Polimer Kimyası
– Metal Kimyası
– Agro (Tarım) Kimyası
– Termokimya
– Tıbbi Kimya
– Farmasötik Kimya - Kimya bilimi ile üretim yapan sanayi dallarına kimya endüstrisi denir. Başlıca kimya endüstrileri şunlardır:
– İlaç Endüstrisi
– Gübre Endüstrisi
– Petrokimya Endüstrisi
– Boya Endüstrisi
– Arıtım Endüstrisi
– Tekstil Endüstrisi - Kimya ile ilgili başlıca meslekler şunlardır:
– Eczacı
– Kimyager
– Kimya Öğretmeni
– Kimya Mühendisi
– Metalurji Mühendisi - İlk keşfedilen ilaç aspirin, ilk keşfedilen organik madde üredir.
- Organik kimyaya karbon kimyası da denir.
- Polimer molekülünü oluşturan küçük moleküllere monomer denir.
- Kalitatif (nitel) analiz maddelerin bileşenlerini tespit eder ama miktarları ile ilgilenmez.
- Kantitatif (nicel) analiz, maddelerin bileşenlerini ve miktarlarını tespit eder.
- Madde miktarını kütle cinsinden tespit eden kantitatif analiz yöntemine, gravimetrik analiz, hacim cinsinden tespit edene ise volumetrik analiz denir.
Bu bir reklamdır:
nur says:
bu site çok iyiymiş yeni keşfettim, video izleyerek vakit kaybetmek istemiyordum çok iyi olmuş elinize sağlık. kimya öğretmeni misiniz?
Gökalp AY says:
Teşekkürler nur hanım. Evet kimya öğretmeniyim.
Melis Sercan says:
Çok güzel bir anlatım olmuş, emeğinize sağlık 🙂 Kimya alanında doktora yapacak biri olarak sizden çok şey öğrendim 🙂
Gökalp AY says:
Teşekkürler 🙂