“Elementleri Tanıyalım” adını verdiğimiz bu bölümde, bir elementin periyodik sistemdeki yeri ile o elementin özellikleri arasındaki ilişki açıklanacaktır.

Periyodik sistemin s, p, d ve f bloklarına ayrıldığını daha önceden biliyoruz:

Gelin bu blokların ve bu bloklarda bulunan elementlerin temel özelliklerini öğrenelim.

s Bloku Elementleri

s blokunda yaşayan atomların, orbital dizilimleri, s orbitali ile biter. 1A ve 2A grupları, periyodik sistemin s blokudur.

1A Grubu Elementleri

• H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr elementlerinin grubudur. (Haydar paşa, Lisesinin, Namlı, Kimyacısı, Rbianın, Csedini, Frlattı).
  • H : Hirojen
  • Li : Lityum
  • Na : Sodyum
  • K : Potasyum
  • Rb : Rubidyum
  • Cs: Sezyum
  • Fr : Fransiyum
• Hidrojen hariç, hepsi metaldir. Bu gruptaki metallere Alkali Metaller denir.
• Orbital dizilimleri ns¹ ile biter.
• Son yörüngelerinde 1 elektron vardır, yani değerlik elektron sayıları 1’dir.
• Bileşiklerinde +1 yük alırlar. Hidrojen hem +1 hem de -1 yük alabilmektedir.
• Alkali metaller, en aktif metallerdir. Grupta, aşağıya doğru gidildikçe, metalik aktiflik daha da artar.
• Çok aktif elementler oldukları için, tabiatta tepkimeye girecek birilerini mutlaka bulurlar. Bu yüzden tabiatta, serbest halde değil hep bileşikleri halinde bulunurlar.
• Bileşik oluştururken iyonik bağ kurarlar.

2A Grubu Elementleri

• Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra elementleri bu grupta yaşar. (Betül, Mgzada, Canana, Srılınca, Bayağı, Rahatladı)
  • Be : Berilyum
  • Mg : Magnezyum
  • Ca : Kalsiyum
  • Sr : Stronsiyum
  • Ba : Baryum
  • Ra : Radyum
• Bu gruptaki bütün elementler metaldir. Bu gruptaki metallere Toprak Alkali Metaller denir.
• Orbital dizilimleri ns² ile biter.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Son yörüngelerinde 2 elektron vardır, yani değerlik elektron sayıları 2’dir.
• Bileşiklerinde +2 değerlik alırlar.
• Alkali metallerden sonra en aktif metallerin bulunduğu gruptur. Grupta, aşağıya doğru gidildikçe, metalik aktiflik daha da artar.
• Çok aktif elementler oldukları için, tabiatta tepkimeye girecek birilerini mutlaka bulurlar. Bu yüzden tabiatta, serbest halde değil, hep bileşikleri halinde bulunurlar.
• Bileşik oluştururken, iyonik bağ kurarlar.

p Bloku Elementleri

p bloku elementleri şu gruplardaki elementlerdir:

• 3A grubu
• 4A grubu
• 5A grubu
• 6A grubu
• 7A grubu
• 8A grubu

Gelin, bu grupların özelliklerini öğrenelim.

3A Grubu

• B, Al, Ga, In, Tl elementleri bu grupta yaşar.
  • B : Bor (Yarı metal)
  • Al : Alüminyum (Metal)
  • Ga : Galyum (Metal)
  • In : İndiyum (Metal)
  • Tl : Talyum (Metal)
• 3A grubundaki elementleri Toprak Metalleri olarak adlandırılır.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np¹ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 3 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 3’tür.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Gruptaki B (Bor) elementi bir yarı metaldir, diğer elementler metaldir.
• Bor elementi, kovalent bağlar kurar.
• Alüminyum (Al) elementi, bileşiklerinde, +3 yük alırken, diğer metaller hem +1 hem de +3 yük alabilmektedir.
• Grupta aşağıda doğru gidildikçe +1 yük daha çok tercih edilir.

4A Grubu

• C, Si, Ge, Sn, Pb elementleri 4A grubunda yaşar.
  • C : Karbon (Ametal)
  • Si : Silisyum (Yarı metal)
  • Ge : Germanyum (Yarı metal)
  • Sn : Kalay (Metal)
  • Pb : Kurşun (Metal)
• 4A grubuna, Karbon Grubu da denir.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np² ile biter.
• Değerlik tabakalarında 4 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 4’tür.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Gruptaki C (Karbon) elementi ametal, Si (Silisyum) ve Germanyum (Ge) elementleri yarı metal, Kalay (Sn) ve Kurşun (Pb) elementi metaldir.
• Gruptaki elementler, bileşiklerinde, +4 ile -4 arasında yük alırlar.

5A Grubu

• N, P, As, Sb, Bi elementleri bu grupta yaşar.
  • N : Azot (Ametal)
  • P : Fosfor (Ametal)
  • As : Arsenik (Yarı metal)
  • Sb : Antimon (Yarı metal)
  • Bi : Bizmut (Metal)
• 5A grubuna Azot Grubu da denir.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np³ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 5 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 5’tir.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Grup elementleri bileşiklerinde -3 ile +5 arasında değerlik alabilirler.
• Fosfor elementi hava ile temas edince parlayarak yanar.

6A Grubu

• O, S, Se, Te, Po elementleri bu grupta yaşar.
  • O : Oksijen (Ametal)
  • S : Kükürt (Ametal)
  • Se : Selenyum (Ametal)
  • Te : Tellür (Yarı metal)
  • Po : Polonyum (Yarı metal)

• 6A grubuna Kalkojenler de denir.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np⁴ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 6 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 6’dır.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Oksijen bileşiklerinde -2 değerlik alırken, grubun diğer elementleri bileşiklerinde, -2 ile +6 arasında değerlikler alır.

7A Grubu

• F, Cl, Br, I ve At elementleri 7A grubunda yaşar.
  • F : Flor (Ametal)
  • Cl : Klor (Ametal)
  • Br : Brom (Ametal)
  • I : İyot (Ametal)
  • At : Astatin (Yarı metal)
• 7A grubuna Halojenler (tuz oluşturanlar) de denir.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np⁵ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 7 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 7’dir.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Flor, bileşiklerinde daima -1 değerlik alırken, diğer halojenler -1 ile +7 arasında yükler alabilmektedir.
• Halojenler çok aktif ametallerdir. Bu yüzden doğada genellikle iki atomlu molekülleri halinde (F₂, Cl₂, Br₂, I₂) veya bileşikleri halinde bulunurlar.

8A Grubu

• He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn elementleri 8A grubunda yaşar. (Hergele, Necip, Arsız, Krısını, Xesti, Rndeledi)
  • He : Helyum
  • Ne : Neon
  • Ar : Argon
  • Kr : Kripton
  • Xe : Zenon
  • Rn : Radon
• 8A grubuna, Soy Gazlar veya Asal Gazlar grubu da denir.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np⁶ ile biter. Fakat Helyumun orbital dizilimi 1s² dir.
• Değerlik tabakalarında 8 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 8’dir. Fakat Helyumun değerlik tabakasında 2 elektron vardır ve değerlik elektron sayısı 2’dir.
• Helyum dubletini tamamlamış, diğer soy gazlar oktetini tamamlamıştır.
• Her biri kendi periyodunun, iyonlaşma enerjisi en yüksek, elektron ilgisi en düşük, atom çapı en küçük atomlarıdır.
• Soy gazlar, tepkime girme eğilimleri çok düşük elementlerdir. Bu yüzden inert (tepkime vermeyen) özellik gösterirler.

d Bloku Elementleri

• d bloğu elementlerinin hepsi metaldir.
• d bloğu elementlerine Geçiş Metalleri denir.
• d bloğu, B gruplarından oluşur. Blok, 2B grubu ile başlar, 1B grubu ile biter. B gruplarının sıralaması şöyledir:
  • 3B
  • 4B
  • 5B
  • 6B
  • 7B
  • 8B
  • 8B
  • 8B
  • 1B
  • 2B
• IUPAC sistemine göre, blok, 3. grup ile başlar 12. grup ile biter.
• Bu bloktaki atomların orbital dizilimleri, d orbitali ile biter.
• Bileşiklerinde +1 ile +7 arasında yükler alabilirler fakat; çoğu +2 ve +3 yüklerini tercih eder. Sc (Skandiyum) bileşiklerinde sadece +3, Ag (Gümüş) sadece +1, Zn (Çinko) sadece +2 yük alır.

f Bloku Elementleri

• Lantanitler ve Aktinitler olarak adlandırılırlar.
• Lantanitler 6. periyot 2A grubunun devamı, Aktinitler ise 7. periyot 2A grubunun devamıdır. Periyodik sistemin çirkin görünmemesi için altta gösterilirler.
• Lantanitler de 14 tane, Aktinitler de 14 tanedir.
• Orbital dizilimindeki son orbitalleri f orbitalidir.
• f bloğu elementlerinin hepsi metaldir. Bu metallere, İç Geçiş Metalleri veya Nadir Toprak Metalleri de denir.
• Çoğu radyoaktif elementlerdir.
• Lantanitlerden Pr (Praseodimyum) hariç hepsi tabiatta bulunur.
• Lantanitler, bileşiklerinde genellikle +3 yük alırlar.
• Aktinitlerin ilk 5 tanesi doğada bulunurken diğerleri yapay olarak elde edilir.
• Aktinitler, bileşiklerinde genellikle +3 ve +4 yük alırlar.