Sevgili öğrencim, asitler ve bazlar, kimyasal maddeler içinde, karşımıza en çok çıkacak bileşikler arasındadır.

• Bu derste;
  • Asit ve bazları genel olarak tanımayı
  • Çevremizdeki bir çok asit ve bazı
  • İndikatörleri
  • pH kavramını
  • Asit ve bazların sulu çözeltilerini
  • Asidik ve bazik oksitleri göreceğiz.

Asitleri ve Bazları Tanıyalım

Bir maddeyi tanımak için, o maddenin özelliklerini iyi bilmemiz gerekir. Bu durum asit ve bazlar için de geçerlidir. Gelin, asit ve baz bileşiklerinin özelliklerine bir bakalım.

Asitlerin Genel Özellikleri

• Asitlerin tadı ekşidir. (Asit kelimesinin anlamı da zaten “ekşi”dir.)
• Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Bu yüzden asit çözeltileri elektrolittir.
• Mavi turnusol kâğıdının rengini kırmızıya çevirir.
• Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur. Bu tepkimeye nötürleşme (nötralleşme) tepkimesi denir.
• Asitler, karbonatlı (CO₃^2-) bileşiklere etki ederek CO₂ (karbon dioksit) gazı açığa çıkarır.
  CaCO_3(k) + 2HCl_(suda) → CaCl_2(suda) + CO_2(g) + H₂O_(s)
• Asitler, bütün aktif metallerle (Mg, Fe, Zn gibi) tepkimeye girerek hidrojen gazı (H_2(g)) çıkmasına neden olur.
  2HCl_(suda) + Zn_(k) → ZnCl_2(suda) + H_2(g)
• Asitler aşındırıcı ve tahriş edici özelliğe sahiptir. Ciltle temas ettiklerinde yakıcı etki gösterir.

Bazların Genel Özellikleri

• Bazların tadı acıdır.
• Bazlara, “alkali maddeler” de denir.
• Bazlar, ciltte kayganlık hissi oluşturur.
• Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Bu yüzden baz çözeltileri elektrolittir.
• Kırmızı turnusol kâğıdının rengini maviye çevirir.
• Bazlar asitler ile reaksiyona girerek nötralleşme tepkimesi verir.
• Kuvvetli bazlar, “amfoter metallerle” reaksiyona girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur. Amfoter metaller 6 tanedir:
  1. Çinko (Zn)
  2. Krom (Cr)
  3. Alüminyum (Al)
  4. Kurşun (Pb)
  5. Kalay (Sn)
  6. Berilyum (Be)
• Bazlar da tıpkı asitler gibi aşındırıcı ve tahriş edicidirler ve Ciltle temas ettiklerinde yakıcı etki gösterir.

Çevremizdeki Asitler

Çevremizdeki Bazlar

İndikatörler

Asit-Baz Çözeltilerinde H⁺ ve OH^– İyonları

H⁺ iyonu ile H₃O⁺ (hidronyum) iyon aynıdır.
OH^– iyonunun adı hidrosit veya hidroksildir.

• Şeker gibi, asitler ve bazların da çoğu suda iyi çözünür.
• Bir asit suda çözündüğünde “asit çözeltisi” oluşur.
• Bir baz suda çözündüğünde “baz çözeltisi” oluşur.
• Asitler sulu çözeltilerine H⁺¹ veya H₃O⁺ iyonu verirler.
• Bazlar sulu çözeltilerine OH^-1 iyonu verirler.
• Bir sulu çözeltinin, asidik mi bazik mi olduğu, çözeltide bulunan H⁺¹ (H₃O⁺¹ de denir) ve OH^-1 sayıları arasındaki ilişkiye bağlıdır.
• Bir sulu çözeltide; H⁺¹ sayısı daha fazla ise, o sulu çözelti asidiktir.
• Bir sulu çözeltide; OH^-1 sayısı daha fazla ise çözelti baziktir.
• Eğer bir sulu çözeltideki H⁺¹ ve OH^-1 sayısı birbirine eşitse çözelti nötürdür.

• Asidik sulu çözelti: H⁺ sayısı > OH^– sayısı
• Bazik sulu çözelti: OH^– sayısı > H⁺ sayısı
• Nötür sulu çözelti: H⁺ sayısı = OH^– sayısı

• Nötür çözeltiler; asidik özellik de göstermez bazik özellik de göstermez.

Sulu Çözeltilerde pH Kavramı

• pH, “hidrojenin gücü (power of the hydrogen ion)” demektir.
• pH kavramı, çözeltilerdeki H⁺¹ iyonlarının oranını anlamak için kullanılan bir kavramdır.
• pH değeri bilinen bir çözeltinin asit mi baz mı olduğunu anlayabiliriz.
• pH değerinin nasıl hesaplandığı Kimya 11 konusudur. Bu yüzden burada bu hesaba girilmeyecektir.

pH Değerlerinin Anlamı

• pH, 0 ile 14 arasında değerler alır.
• Bir çözeltinin pH değerine biliyorsak, çözeltinin asidik ve bazik karakterini de biliriz.
• Asidik çözeltilerde pH değeri 7’den daha küçüktür.
• Bazik çözeltilerde pH değeri 7’den daha büyüktür.
• Nötür çözeltilerde ise pH tam 7 dir.

pH < 7 ise Asit çözeltisidir.
pH > 7 ise Baz çözeltisidir.
pH = 7 ise Nötr bir çözeltidir.

Aşağıdaki şekilde, dikey bir pH ekseni ve bazı maddelerin pH değerleri gösterilmiştir:

Meraklısı için, aşağıdaki resimde, çevremizdeki bazı maddelerin pH değerleri verilmiştir.

Kuvvetli ve Zayıf Asitler

• Kuvvetli asitlerin pH değeri sıfıra yakındır.
  • Kuvvetli asitler şunlardır:
    • HCl (Hidroklorik asit)
    • HBr (Hidrobormik asit)
    • HI (Hidroiyodik asit)
    • HNO₃ (Nitrik asit, kezzap)
    • H₂SO₄ (Sülfürik asit, zac yağı, akü asidi)
    • HClO₄ (Perklorat asidi)
  • Kuvvetli asitlerin kimyasal türleri, suya atıldıklarında %100 iyonların ayrışırlar.
• pH değeri 7’ye daha yakın olan asitler zayıftır.
  • Zayıf asitlerden bazıları şunlardır:
    • HF (Hidroflorik asit)
    • HCN (Hidrojen siyanür)
    • H₂S (Hidrojen sülfür)
    • HCOOH (Formik asit, karınca asidi)
    • CH₃COOH (Asetik asit, sirke asidi)
    • H₂CO₃ (Karbonik asit)
    • H₃PO₄ (Fosforik asit)
  • Zayıf asitlerin kimyasal türleri, suya atıldıklarında, çok düşük bir oranda iyonların ayrışırlar.
  • Bu yüzden, zayıf asitler suya çok az H⁺ iyonu verirler.

Kuvvetli ve Zayıf Bazlar

• Kuvvetli bazların pH değeri de 14’e yakındır.
  • Kuvvetli bazlar genellikle 1A ve 2A metallerinin bazlarıdır ve şunlardır:
    • NaOH (Sodyum hidroksit)
    • LiOH (Lityum hidroksit)
    • KOH (Postasyum hidroksit)
    • Sr(OH)₂ (Stronsiyum hidroksit)
    • Ca(OH)₂ (Kalsiyum hidroksit)
    • Ba(OH)₂ (Baryum hidroksit)
  • Kuvvetli bazların kimyasal türleri, suya atıldıklarında %100 iyonların ayrışırlar.
• pH değeri 7’ye daha yakın olan bazlar daha zayıftır.
  • Zayıf bazlardan bazıları şunlardır:
    • Mg(OH)₂ (Magnezyum hidroksit)
    • Fe(OH)₃ (Demir-III-hidroksit)
    • AgOH (Gümüş hidroksit)
    • NH₃ (Amonyak)
  • Zayıf bazların, sudaki çözünürlükleri düşüktür veya suda çözündüklerinde çok düşük bir oranda iyonlarına ayrışırlar.

pH Kağıdı

• pH kağıdı, üzerinde genelde 4 çeşit renk olan uzun ince bir kağıttır.
• Bu kağıtlar bir kutu içinde ve çok sayıda olur.
• pH kağıdı kutusunun bir yüzünde 0’dan 7’e kadar sayılar ve bu sayıların altında renk desenleri vardır.
• Diğer yüzünde de 7’den 14’e kadar sayılar ve bu sayıların altında farklı renk desenleri vardır.

pH Kağıdı ile pH Ölçümü Nasıl Yapılır?

• pH kağıdı ile bir çözeltinin pH değeri tespit edilebilir. Bunun yapılması gerekenler sırasıyla şöyledir:
  1. Bunun için pH kağıdı çözeltiye batırılır kısa bir süre beklenir ve kağıt çözeltiden çıkarılır.
  2. Sonra pH kağıdı üzerinde oluşan renk desenine bakılır.
  3. pH kağıdın üzerindeki renk deseni, kutusunun üzerindeki desenlerden hangisine daha yakında pH değeri yaklaşık o kadardır.

Mesela; yukarıda verilen resimde, kişinin tuttuğu pH kağıdın desenine baktığımızda, 4 sayısının altındaki desene daha çok benzediğini görürürüz. Demek ki bu pH kağıdı hangi çözeltiye batırıldı ise, o çözeltinin pH değeri yaklaşık olarak 4’tür.

pH Metre

• Çözeltilerin pH değerini ölçmek için, pH metreden de yararlanabiliriz.
• pH metre, ekranı olan elektronik cihazdır.
• pH metre, çözeltiye batırıldığında, ekranında, çözeltinin pH değeri yazar.
• Piyasada, bir çok farklı tipte pH metreler vardır.

Aşağıdaki vidyo, harici ekranlı ve hassas bir pH metrenin kullanımını göstermektedir:

Bu da dahili ekranlı başka bir pH metre:

Asit ve Bazların Suda Çözünme Tepkimeleri

• 1887 yılında İsveçli kimyacı Arrhenius (Arhenus) asit ve bazlar için şu tanımı yapmıştır:
  • Suya H⁺¹ iyonu (H₃O⁺¹ iyonu da denir) verebilen maddeler asittir.
  • Suya OH^-1 (hidroksit veya hidroksil) iyonu verebilen maddeler de bazdır.
• Bu tanıma göre, asit ve bazların suda çözünme tepkimelerine ve bu tepkimelerin ürünlerine bakarak, maddelerin, suya hangi iyonları verdiğini görebiliriz.

Asitlerin Suda Çözünmesi Tepkimeleri

• Bir maddesinin çözünme tepkimesinin ürünlerinde:
  • H⁺ veya
  • H₃O⁺ iyonu varsa madde asittir.

• Aşağıda; HCl asidinin suda çözünme tepkimesi verilmiştir:
  • HCl_(s) + H₂O_(s) → H₃O⁺_(suda) + Cl^–_(suda)
  • Yukarıda verilen tepkimede, HCl sıvısı suda çözünmüş ve suya H₃O⁺ iyonu ve Cl^– iyonu vermiştir. Tepkimenin ürünlerine baktığımızda, bunu rahatça görebiliriz.
  • Suya verilen Cl^– iyonu şu anda bir anlam ifade etmiyor fakat; H₃O⁺ iyonu bize bir mesaj veriyor: HCl bileşiği, suya H₃O⁺ iyonu verdiği için bir asittir.

HCl bileşiği suda çözünürken, HCl ve H₂O moleküllerindeki atomların düzeni nasıl değişiyor? Bunu görmek için yukarıda verdiğimi çözünme tepkimesini bir de moleküllerin top-çubuk modelleri ile görelim:

• Yukarıdaki gösterime baktığımızda, tepkimede bir tane atom, arkadaşını terk edip öteki moleküle gidiyor:
  • HCl molekülündeki H⁺ iyonu, Cl^– iyonundan kopup, H₂O molekülüne geçiyor.
• Aslında bütün tepkime bu basit olaydan ibaret. Sonuçta;
  • H₂O molekülüne bir H⁺ daha geldiği için, H₃O⁺ iyonuna dönüşüyor;
  • HCl molekülündeki Cl^– de, arkadaşı gittiği için yalnız kalıyor.

Aşağıda, başka asitlerin suda çözünme tepkimeleri verilmiştir.

• Asit olduklarını anlamak için; verdikleri H₃O⁺ iyonuna dikkat etmemiz yeterlidir.
  • H₂SO_4(s) + 2H₂O_(s) → 2H₃O⁺_(suda) + SO₄^2-_(suda)
  • H₃PO_4(s) + 3H₂O_(s) → 3H₃O⁺_(suda) + PO₄^3-_(suda)
  • CH₃COOH_(s) + H₂O_(s) → H₃O⁺_(suda) + CH₃COO^–_(suda)

Çözünme Tepkimelerinde Su Bazen Görünmez

• Çözünme tepkimelerinde, genelde, suyu yazmaya üşeniriz. Bu durumda, asit, suya H₃O⁺ değil H⁺ iyonu verir.
• Çözünme tepkimelerinde, suyun görünmesi ya da görünmemesi arasında, tepkimenin yazımı dışında bir fark yoktur.

• H₂SO_4(s), H₃PO_4(s) ve CH₃COOH_(s) asitlerinin suda çözünme tepkimeleri şöyle de verilebilir:
  • H₂SO_4(s) → 2H⁺_(suda) + SO₄^2-_(suda)
  • H₃PO_4(s) → 3H⁺_(suda) + PO₄^3-_(suda)
  • CH₃COOH_(s) → H⁺_(suda) + CH₃COO^–_(suda)

• Çözünme tepkimelerinde, su, tepkime okunun üzerinde de gösterilebilir. Bu gösterim şeklinde de asitler, suya H⁺¹ iyonu vereceklerdir.

Bazların Suda Çözünmesi Tepkimeleri

• Bir maddesinin çözünme tepkimesinin ürünlerinde:
  • OH^– iyonu varsa madde bazdır.

• NaOH bazının suda çözünme tepkimesi şöyledir:
  • NaOH_(k) → Na⁺_(suda) + OH^–_(suda)
    
  • NaOH bileşiğinin çözünme tepkimesine baktığımızda, bu bileşiğin bir baz olduğunu anlıyoruz. Çünkü suya OH^– iyonu veriyor.

Aşağıda, başka bazı bazların suda çözünme tepkimeleri verilmiştir.

• Ürünlerdeki OH^– iyonuna dikkat edersek baz olduklarını anlayabiliriz:
  • KOH_(k) → K⁺_(suda) + OH^–_(suda)
  • Ca(OH)_2(k) → Ca⁺²_(suda) + 2OH^–_(suda)
  • Mg(OH)_2(k) → Mg⁺²_(suda) + 2OH^–_(suda)

NH₃ (Amonyak) Bazının Suda Çözünmesi

• Bazların formülünde OH^– iyonunu görürüz, suya da formüllerindeki bu OH^– iyonunu verirler.
• Fakat; NH₃ (Amonyak) bileşiği, formülünde OH^– içermeyen bir bileşiktir ve suya OH^– iyonu verebiliyor, yani bir bazdır.
• Amonyak bu özelliği ile biraz manyak diyebiliriz.

• Amonyağın suda çözünme tepkimesi şöyledir:
  • NH_3(g) + H₂O_(s) → NH₄⁺_(suda) + OH^–_(suda)

Yukarıdaki tepkimede neler olup bittiğine daha yakından bakmak için, tepkimenin top-çubuk modeli ile gösterimini görelim:

• Yukarda, atom modelleri ile verilen tepkimede suyun hidrojenlerinden biri yer değiştiriyor. Bütün tepkime bundan ibaret.
  • Su (H₂O) bileşiği, bir hidrojenini kaybedince OH^– iyonuna dönüşüyor;
  • NH₃ bileşiği de, suyun H⁺ iyonunu alınca NH₄⁺ iyonuna dönüşüyor. Yani, Amonyak, uyanıklık edip, OH^– vermiyor, suda zaten var olan OH^– (hidroksit) iyonunu ortaya çıkarıyor.

Alkollere Dikkat!

• Alkoller sadece C (karbon), H (Hidrojen) ve O (Oksijen) elementlerinden oluşan organik bileşiklerdir. Sayıları çok fazladır. En bilinen bir kaç tanesi şunlardır:

• CH₃OH (Metil alkol)
• C₂H₅OH (Etil alkol)
• C₃H₇OH (Propil alkol)

• Formüllerine dikkat edersek, hepsinde OH^– vardır ama bu onları baz yapmaya yetmiyor. Demek ki; her OH’lı bileşik de baz değildir. Yani; alkollerin sizi sarhoş edip, baz gibi davranmalarına izin vermeyin.

• Biraz önce sıraladığımız alkollerin suda çözünme tepkimelerine bir bakalım:
  • CH₃OH_(s) + H₂O_(s) → CH₃OH_(suda)
  • C₂H₅OH_(s) + H₂O_(s) → C₂H₅OH_(suda)
  • C₃H₇OH_(s) + H₂O_(s) → C₃H₇OH_(suda)

Ortalıkta hiç OH^– iyonu yok. Kimse suya OH^– iyonu vermemiş. Dolayısıyla bu tepkimelerde baz bileşiği yok.

Oksitler

• Herhangi bir elementin oksijen ile yaptığı bileşiğe oksit bileşiği denir.
• Oksit bileşiklerinde yalnız iki çeşit element olur; bu iki elementten biri her zaman oksijendir.

Aşağıda bazı oksit bileşikleri verimiştir:

• CaO (Kalsiyum oksit)
• Na₂O (Sodyum oksit)
• CO₂ (Karbon dioksit)
• SO₂ (Kükürt dioksit)
• N₂O₅ (Diazot pentaoksit)

• Oksit bileşikleri de kendi aralarında sınıflara ayrılır:
  1. Asidik Oksitler
  2. Bazik Oksitler
  3. Nötür Oksitler
  4. Amfoter Oksitler

Bazik Oksitler

• Metallerin oksitleri bazik oksitlerdir.
• Bazik oksitlere “susuz bazlar” da denir.
• Suyla tepkimeye girerek bazları oluştururlar.
• Bazik oksitler, bazlar gibi, suya OH^– iyonu verirler.
• Ca ve Na elementleri metal oldukları için; CaO ve Na₂O oksitleri baziktir ve suya hidroksil iyonu verirler. Suda çözünme tepkimeleri şöyledir:

CaO_(k) + H₂O_(s) → Ca²⁺_(suda) + 2OH^–_(suda)
Na₂O_(k) + H₂O_(s) → 2Na⁺_(suda) + 2OH^–_(suda)

• Bazik oksitler, bazlar gibi davranırlar.
• Bazik oksitler, asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar.

Asidik Oksitler

• Ametallerin, oksijeni daha fazla olan oksitleri asidiktir. Yani asidik oksitlerin molekül formüllerinde, oksijen sayısı ametal sayısından fazla olmalıdır.
• “Susuz asitler” olarak da bilinirler.
• Suyla tepkimeye girerek, asitleri oluştururlar.
• Asitler gibi suya H⁺ iyonu verirler.

Aşağıda, asidik oksitlere örnekler verilmiştir:

• CO₂ (Karbon dioksit)
• SO₂ (Kükürt dioksit)
• N₂O₅ (Diazot pentaoksit)

(Oksijen sayısı, ametalin sayısından fazla olduğu için, bu oksitlerin hepsi asidik özellik gösterir.)

Suda çözünme tepkimeleri şöyledir:

CO_2(g) + H₂O_(s) → 2H⁺_(suda) + CO₃^2-_(suda)
SO_2(g) + H₂O_(s) → 2H⁺_(suda) + SO₃^2-_(suda)
N₂O_5(g) + H₂O_(s) → 2H⁺_(suda) + 2NO₃^–_(suda)

• Asidik oksitler, asitler gibi davranırlar.
• Asidik oksitler, bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar.

Nötür Oksitler

• Nötür oksitler de tıpkı asidik oksitler gibi ametallerin oksitleridir.
• Fakat; nötür oksitlerde, oksijen sayısı ametal sayısından fazla değildir. Oksijen sayısı ya ametal sayısına eşit ya da daha azdır.

Aşağıda nötür oksitlere örnekler verilmiştir:

• CO (Karbon monoksit)
• NO (Azot monoksit)
• N₂O (Diazot monoksit)

• Nötür oksitler, asit ya da baz özelliği göstermezler.
• Asit ya da bazlarla ya da suyla tepkimeye girmezler.

Amfoter Oksitler

• Bir madde amfoter ise, o madde hem asidik hem de bazik özellik gösteriyor demektir.
• Amfoter oksitler de, hem asidik hem bazik özellik gösteren oksitlerdir.
• Su bir amfoter oksittir.
• Amfoter metallerin oksitleri, amfoter oksittir.
• Amfoter metaller şunlardır:
  • Al (Alüminyum)
  • Cr (Krom)
  • Pb (Kurşun)
  • Sn (Kalay)
  • Zn (Çinko)
  • Be (Berilyum)
  • Amfoter oksitleri şöyle ezberleyebilirsiniz: Ali Cerenin Pabucunu Seninki Zannetti Betül
• Amfoter oksitler şunlardır:
  • Al₂O₃ (Alüminyum oksit)
  • Cr₂O₃ (Krom -III- oksit)
  • PbO₂ (Kurşun -IV- oksit)
  • SnO₂ (Kalay -IV- oksit)
  • ZnO (Çinko oksit)
  • BeO (Berilyum oksit)
• Amfoter oksitler; asitlerle ve bazlarla tepkimeye girerler.
• Amfoter oksitler; suyla tepkimeye girmezler.

Konu Özeti

Bu ünitenin, Asitler ve Bazlar bölümünde, bilmemiz gerekenler kısaca şunlardır:

• Asitler ve bazlar iki önemli bileşik sınıfıdır.
• Asitlerin genel özellikleri şunlardır:
  • Asitlerin tadı ekşidir. (Asit kelimesinin anlamı da zaten “ekşi”dir.)
  • Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
  • Mavi turnusol kâğıdının rengini kırmızıya çevirir.
  • Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz oluşturur.
  • Asitler aşındırıcı özelliğe sahiptir. Ciltle temas ettiklerinde yakıcı etki gösterir.
  • Asitler, karbonatlı bileşiklere etki ederek CO₂ gazı açığa çıkarır.
    CaCO_3(k) + 2HCl_(suda) → CaCl_2(suda) + CO_2(g) + H₂O_(s)
  • Asitler, bütün aktif metallerle (Mg, Fe, Zn gibi) tepkimeye girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur.
    2HCl_(suda) + Zn_(k) → ZnCl_2(suda) + H_2(g)
  • Asitler aşındırıcı ve tahriş edici özelliğe sahiptir.
• Bazların genel özellikleri şunlardır:
  • Bazların tadı acıdır.
  • Bazlara, “alkali maddeler” de denir.
  • Bazlar, ciltte kayganlık hissi oluşturur.
  • Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
  • Kırmızı turnusol kâğıdının rengini maviye çevirir.
  • Bazlar asitler ile reaksiyona girerek nötralleşme tepkimesi verir.
  • Bazlar, “amfoter metallerle” reaksiyona girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur. Amfoter metaller beş tanedir:
    1. Çinko (Zn)
    2. Krom (Cr)
    3. Alüminyum (Al)
    4. Kurşun (Pb)
    5. Kalay (Sn)
    6. Berilyum (Be))
  • Bazlar da tıpkı asitler gibi aşındırıcı ve tahriş edicidiler.

Asit – Baz Örnekleri

• Bazı asit örnekleri:
  • Elma asidi: Malik asit
  • Çilek asidi: Folik asit
  • Üzüm asidi: Tartarik asit
  • Limon ve portakal asidi: Sitrik asit
  • Zeytin asidi: Oleik asit
  • Isırgan otunda formik asit vardır. Isırgan otunun ısırması bu yüzden yakar.
  • Karıncalarda da formik asit vardır.
  • Sütte laktik asit vardır. Süt bayatladıkça laktik asit oranı artar.
  • Gazozda ve bütün gazlı içeceklerde karbonik asit vardır.
  • Araba akülerinde sülfürik asit çözeltisi vardır.
  • HCl: Hidroklorik asit (Hidrojen klorür)
  • HBr: Hidrojen bromür
  • HF: Hidrojen florür
  • HNO₃: Nitrik asit (Kezzap)
  • H₂SO₄: Sülfürik asit (Zaç yağı)
  • H₂CO₃: Korbonik asit
  • CH₃COOH: Asetik asit (sirke)
  • H₃PO₄: Fosforik asit
• Bazı baz örnekleri:
  • Sabunlar
  • Deterjanlar
  • Şampuanlar
  • Diş macunu
  • Kireç
  • Çamaşır sodası
  • Kül (Odun veya kömür külü)
  • Kabartma tozu (Karbonat)
  • Şampuan
  • Sodalar
  • Yağ çözücüler
  • Lavabo açıcısı
  • Mermer
  • NaOH: Sodyum hidroksit (Sud kostik)
  • KOH: Potasyum hidroksit (Potas kostik)
  • NH₃: Amonyak
  • Ca(OH)₂: Kalsiyum hidroksit

İndikatörler

• İndikatörler, asit ve bazları tanımak için kullanılan organik maddelerdir.
• Kırmızı lahana suyu, gül suyu, çay gibi maddeler doğal indikatörlerdir.

pH

• Bütün sulu çözeltilerde H⁺¹ ve OH^-1 iyonları vardır. H⁺¹ sayısı daha çok olan çözeltiler asit, OH^-1 sayısı daha çok olan çözeltiler baz, ikisi birbirine eşit olan çözeltiler nötürdür.
• pH, çözeltideki H⁺¹ sayısından hesaplanır.
• Asit ve baz çözeltilerinin pH değerleri 0 ile 14 arasındadır.
• pH değeri 7 olan çözeltiler nötür, 7’den düşük olan çözeltiler asit, 7’den büyük olan çözeltiler ise baz çözeltileridir.
• pH kağıdı, renk deseni yardımı ile bir çözeltinin pH değerini ölçmeye yarayan bir kağıttır.

Asite ve Bazların Suda Çözünme Tepkimeleri

• Asitlerin suda çözünme tepkimelerine baktığımızda suya H⁺ veya H₃O⁺ iyonu verdiklerini görürüz.
  HCl_(s) + H₂O_(s) → H₃O⁺_(suda) + Cl^–_(suda)
• Bazların suda çözünme tepkimelerine baktığımızda da suya OH^– iyonu verdiklerini görürüz.
  NaOH_(k) → Na⁺_(suda) + OH^–_(suda)
• Amonyak (NH₃) istisnai bir bazdır. Suda çözünme tepkimesi şöyledir:
  NH_3(g) + H₂O_(s) → NH₄⁺_(suda) + OH^–_(suda)
• Alkoller, formüllerinde OH^– bulundursalar da baz bileşikleri değillerdir. Çünkü suya OH^– veremezler:
  C₂H₅OH_(s) + H₂O_(s) → C₂H₅OH_(suda)

Asidik ve Bazik Oksitler

• Oksit bileşikleri bir elementin sadece oksijen ile oluşturduğu bileşiklerdir.
• Metallerin oksitleri bazik oksitlerdir: CaO, Na₂O…
• Ametallerin oksijeni daha fazla olan oksitleri asidik oksitlerdir: CO₂, SO₂, N₂O₅…
• Ametallerin, oksijeni daha fazla olmayan okstileri nötür oksitlerdir: N₂O, CO, NO…
• Bazik oksitler, su ile tepkimeye girerek bazları oluştururlar ve suya OH^– iyonu verirler.
• Asidik oksitler, su ile tepkimeye girerek asitleri oluştururlar ve suya H⁺ iyonu verirler.
• Nötür oksitler asit ya da bazlarla tepkimeye girmezler ve asidik ya da bazik karakterleri yoktur.