Asitler Bazlar ve Tuzlar → 2. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Gerekli Bilgiler:
  • Kimyanın Sembolik Dili
  • Asitler ve Bazlar
  • Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar
• Öğretmen:
  • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

• Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri
  1. Asit – Baz Tepkimeleri (Nötürleşme Tepkimeleri)
  2. Günlük Hayatta Asit Baz Tepkimeleri
  3. Asit-Metal Tepkimeleri
  4. Baz-Metal Tepkimeleri
  5. Asit-Bazların Diğer Tepkimeleri
• Asit ve Bazların Tepkimelerinde Hesaplamalar

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Asit + Baz → Tuz + Su
(Nötürleşme tepkimesi)

• Asitlerin bazlarla verdikleri tepkimelere nötürleşme tepkimeleri de denir.

• NaOH_(suda) + HCl_(suda)  → NaCl_(suda) + H₂O_(s)
• 2NaOH_(suda) + H₂SO_4(suda) → Na₂SO_4(suda) + 2H₂O_(s)
• Ca(OH)_2(suda) + H₂SO_4(suda) → CaSO_4(suda) + 2H₂O_(s)
• Al(OH)_3(suda) + 3HNO_3(suda) → Al(NO₃)_3(suda) + 3H₂O_(s)

• NH₃ nötürleşme tepkimesi vermez:
  • NH_3(suda) + HCl_(suda)  → NH₄Cl_(suda)

Örnek:

CaCO₃ tuzuna ihtiyacı olan Oğulcan, kimya laboratuvarındaki dolaplara çok bakmasına rağmen hiç CaCO₃ kalmadığını görmüştür. Bu durum karşısında, biraz düşündükten sonra; tuzu, asit ve bazından kendisi üretmeye karar vermiştir.

Buna göre, Oğulcan, CaCO₃ tuzu elde etmek için aşağıdaki bileşik çiftlerinden hangisini tepkimeye sokmalıdır?

A) HCl + CH₃OH
B) Ca(OH)₂ + HCl
C) H₂CO₃ + NaOH
D) NaOH + Ca(OH)₂
E) Ca(OH)₂ + H₂CO₃

a) Asitli Topraklara Baz Dökeriz

• Asitli topraklarda bazı bitkiler iyi gelişemez.
• Bu amaçla toprağa kireç taşı (CaCO₃) veya sönmemiş kireç (CaO) ve kül gibi bazik maddeler katılır.

b) Zeytin Yağı Üretiminde Asit-Baz Tepkimesi

• Zeytin yağındaki yağ asidi oranı istenenden daha yüksek olursa, NaOH bazı katılarak yağ asitleri oranı düşürülür.

c) Ağzımızda Bir Asit-Baz Tepkimesi

• Ağzımızda zamanla oluşan asidik ortam, dişlerimize zarar verir.
• Çünkü dişlerimiz bazik maddelerdir.
• Dişlerimizi fırçaladığımızda, ağzımızın pH değeri yükselir, çünkü diz macunları bazik maddelerdir.

d) Mermer ile Limonun Tepkimesi

• Mermer bazik bir maddedir, limon ise asidik bir maddedir.
• Bu yüzden limon suyu mermeri aşındırır.

e) Bal Arısının Isırığı Asidiktir

• Bal arısının iğnesinden çıkan salgı, asidiktir.
• Bu yüzden bal arısının soktuğu yere bazik bir madde (soda, kül, sabun, diş macunu…) sürülürse asidin etkisi azaltılmış olur.

f) Çaydanlıkta Bir Asit-Baz Tepkimesi

• Çaydanlıkta oluşan kireç, bazik bir maddedir.
• Limonlu veya sirkeli su gibi asidik bir madde ile kaynatılırsa, çaydanlığın kireci sökülecektir.

g) Midemizde Bir Asit-Baz Tepkimesi

• Bazen HCl asidi midemizi yakar.
• Bu durumda, Al(OH)₃ veya Mg(OH)₂ bazlarından yapılan mide ilaçları kullanırız.
• Karaciğerden gelen bazik özellikteki safra suyu asidik mideden gelen besinleri nötralleştirir.

h) Kek Yaparken Bir Asit-Baz Tepkimesi

• Limon suyu, elma, süt, yoğurt asidik maddelerdir.
• Keke katılan kabartma tozu (sodyum bikarbonat (NaHCO₃) tuzu) ise bazik bir maddedir.
• Bu iki madde tepkimeye girerek karbon dioksit (CO₂) gazı oluşturur.
• Oluşan karbon dioksit gazı, keki kabartır.

1. Soy metaller: Elektron verme eğilimi H atomundan daha düşük atomlardır.
   • Soy metaller şunlardır:
     • Cu, Ag, Hg (Yarı soy)
     • Au, Pt (Tam soy)
   • Yarı Soy Metalleri sadece;
     • H₂SO₄ ve HNO₃ asitleri ile aşındırır.
   • Tam Soy Metaller asitlerden etkilenmez.

2. Aktif metaller: Elektron verme eğilimi H atomundan daha yüksek olan metallerdir.

Asit + Aktif Metal → Tuz + H_2(g)

• Na + HCl → NaCl + 1/2H₂
• Ca + H₂SO₄ → CaSO₄ + H₂
• Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂
• Fe_(k) + 2HNO_3(suda) → Fe(NO₃)_2(suda) + H_2(g)
• Al + 3HCl → AlCl₃ + 3/2H_2(g)

• Sadece amfoter metaller, kuvvetli bazlar ile tepkime verir.
  • Amfoter metaller şunlardır:
    • Al, Be, Cr, Pb, Ga, Sn, Zn

Kuvvetli baz + Amfoter metal → Tuz + H_2(g)

• Zn_(k) + 2NaOH_(aq) → Na₂ZnO_2(aq) + H_2(g)

• Al_(k) + 3KOH_(aq) → K₃AlO_3(aq) + 3/2H_2(g)

– HF Camı Çözer

• HF (Hidrojen florür), cam ve porselen ile tepkimeye girer.
  • HF cam şişede saklanamaz.
  • HF, camın işlenmesinde ve porselen dişlerin tamirinde kullanılır.

4HF_(aq) + SiO_2(s) → SiF_4(g) + 2H₂O_(s)

– Karbonat Bileşikleri Asitler ile CO2 gazı Verir

• Karbonat (CO₃^2-) lı bileşikler, asitlerle tepkimeye girerek; tuz, su ve CO₂ gazı oluşturur:
  • NaHCO₃ + HCl → NaCl + CO₂ + H₂O
  • Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂ + H₂O
  • CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O

a) Derişik Asit-Su Etkileşimi

• Derişik asidin üzerine su dökülürse asit sıçrar ve yanıklar oluşturabilir.
  • Asidi, suyun üzerine ve yavaşça dökmeliyiz.

b) Derişik Asit Çözeltileri/Kuvvetli Baz Tozları Nem Çekicidir

Örnek:

HCl + NaOH → NaCl + H₂O

tepkimesi için 3 mol HCl ile 4 mol NaOH tepkimeye sokuluyor.

Son durumda ortamın pH değeri için ne söylenebilir?

Örnek:

H₂SO_4(suda) + 2KOH_(suda) → K₂SO_4(suda) + 2H₂O_(s)

Yukarıdaki denkleme göre; 2 mol sülfürik asit ile 2 mol potasyum hidroksit tepkimeye giriyor.

Buna göre; bu tepkime sonucunda, hangi maddeden kaç mol oluşur, hangi madde artar?