Asitler Bazlar ve Tuzlar ünitesi, Kimya 10 dersinin 3. ünitesidir. Bu ünite bir TYT konusudur.

Asitler Bazlar ve Tuzlar ünitesinden, TYT sınavında, her yıl ortalama 1 tane soru gelmektedir.

Asitler Bazlar ve Tuzlar ünitesi, ezberi fazla sayısal kısmı az olan bir ünitedir. Sayısal işlemler, asit ve bazların verdiği tepkimelerde gerekecektir.

Ünitenin Bölümleri

1. Asitler ve Bazlar
2. Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri
3. Hayatımızdaki Asitler ve Bazlar
4. Tuzlar

Bu Üniteyi Anlamak İçin Bilmen Gerekenler

• Kimyanın Sembolik Dili
• Mol Kavramı
• Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler
• Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar
• Matematik: Sayılar, Oran Orantı, Üslü İfadeler

Ünitenin Anahtar Kavramları

• Aktif Metal
• Amfoter Metal
• Asit
• Baz
• İndikatör
• pH/pOH
• Soy Metal
• Tuz
• Yarı Soy Metal

Ünitenin Kazanımları

Asitler Bazlar ve Tuzlar ünitesinin sınırları ve bilmeniz gereken konular şunlardır:

1. Asitler ve Bazlar

• Asitleri ve bazları bilinen özellikleri yardımıyla ayırt eder.
  • Limon suyu, sirke gibi maddelerin ekşilik ve aşındırma özellikleri, asitlikleriyle ilişkilendirilir.
  • Kirecin, sabunun ve deterjanların ciltte oluşturduğu kayganlık hissi baziklikle ilişkilendirilir.
  • Asitler ve bazların bazı renkli maddelerin (çay, üzüm suyu, kırmızı lahana) rengini değiştirmesi deneyleri yapılarak indikatör kavramı ve pH kâğıdı tanıtılır.
  • Sirke, limon suyu, çamaşır suyu, sodyum hidroksit, hidroklorik asit ve sodyum klorür çözeltilerinin asitlik veya bazlık değerlerinin pH kâğıdı kullanılarak yorumlanması sağlanır.
  • pH kavramı asitlik ve bazlık ile ilişkilendirilerek açıklanır. Logaritmik tanıma girilmez.
  • Günlük hayatta kullanılan tüketim maddelerinin ambalajlarında yer alan pH değerlerinin asitlik- bazlıkla ilişkilendirilmesi sağlanır.
• Maddelerin asitlik ve bazlık özelliklerini moleküler düzeyde açıklar.
  • Asitler su ortamında H₃O⁺ iyonu oluşturma, bazlar ise OH^– iyonu oluşturma özellikleriyle tanıtılarak basit örnekler verilir.
  • Su ile etkileşerek asit/baz oluşturan CO₂, SO₂ ve N₂O₅ maddelerinin çözeltilerinin neden asit gibi davrandığı; NH₃ ve CaO maddelerinin çözeltilerinin de neden baz gibi davrandığı bu tepkimeler üzerinden açıklanır. Lewis asit-baz tanımına girilmez.

2. Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri

• Asitler ve bazlar arasındaki tepkimeleri açıklar.
  • Nötralleşme tepkimeleri, asidin ve bazın mol sayıları üzerinden açıklanır.
  • Sodyum hidroksit ile sülfürik asidin etkileşiminden sodyum sülfat oluşumu deneyi yaptırılarak asit, baz ve tuz kavramları ilişkilendirilir.
• Asitlerin ve bazların günlük hayat açısından önemli tepkimelerini açıklar.
  • Asitlerin ve bazların metallerle etkileşerek hidrojen gazı oluşturması reaksiyonlarına örnekler verilir; aktif metal, yarı soy metal, soy metal ve amfoter metal kavramları üzerinde durulur.
  • Alüminyum metalinin amfoterlik özelliğini gösteren deney yaptırılır.
  • Nitrik asit, sülfürik asit ve hidroflorik asidin soy metal ve cam/porselen aşındırma özelliklerine değinilir. Tepkime denklemlerine girilmez.
  • Derişik sülfürik asit, fosforik asit ve asetik asidin nem çekme ve çözünürken ısı açığa çıkarma özellikleri nedeniyle yol açtıkları tehlikeler vurgulanır.

3. Hayatımızda Asitler ve Bazlar

• Asitlerin ve bazların fayda ve zararlarını açıklar.
  • Asit yağmurlarının oluşumuna, çevreye ve tarihi eserlere etkilerine değinilir.
  • Kirecin ve kostiğin yağ, saç ve deriye etkisi deney yapılarak açıklanır.
  • Öğrencilerin asit ve bazların fayda ve zararları hakkında bilişim teknolojileri kullanarak araştırma yapmaları, elde ettikleri bilgileri kaynak belirterek özetlemeleri ve yazılı olarak sunmaları sağlanır. Bilişim teknolojilerini kullanırken siber güvenlik kurallarına uymanın gerekliliği hatırlatılır.
• Asit ve bazlarla çalışırken alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemlerini açıklar.
  • Birbiriyle karıştırılması sakıncalı evsel kimyasallara (çamaşır suyu ile tuz ruhu) örnekler verilir.
  • Asit ve baz ambalajlarındaki güvenlik uyarılarına dikkat çekilir.
  • Aşırı temizlik malzemesi ve lavabo açıcı kullanmanın sağlık, çevre ve tesisat açısından sakıncaları üzerinde durulur.
  • Mutfak gereçlerinde oluşan kireçlenmeyi ve metal eşyaların paslarını gidermek için yöntem ve malzeme seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durulur.

4. Tuzlar

• Tuzların özelliklerini ve kullanım alanlarını açıklar.
  • Sodyum klorür,
  • sodyum karbonat,
  • sodyum bikarbonat,
  • kalsiyum karbonat ve
  • amonyum klorür tuzları üzerinde durulur.