İçindekiler
Kimyanın Temel Kanunları, çevremizdeki kimyasal olayların kurallarıdır; bize bu olayların nasıl gerçekleştiği hakkında bilgiler verir.
- Çevremizdeki her olayın bir kuralı veya kanunu vardır.
- Araba kullanabilmek için, arabanın nasıl hareket ettirildiğine dair kuralları bilmemiz gerekir.
- Çamaşır makinesinin çalıştırılma kanunlarını bilirsek, çamaşırlarımızı makinede yıkayabiliriz.
- Kısacası, olayların kanunlarını bilmek, bize o olaylar üzerinde kontrol gücü kazandırır.
“Pers kralı olmaktansa bir doğa yasası bulmayı yeğlerim.” (Democritus)
- Kimyasal tepkimelerin gerçekleşme kanunlarını öğrendikten sonra; plastiklerden bombalara, ilaçlardan deterjanlara kadar bir çok madde üretebildik.
- Kimyanın 3 temel kanunu vardır. Bunlar şunlardır:
- Kütlenin Korunumu Kanunu
- Sabit Oranlar Kanunu
- Katlı Oranlar Kanunu
Kanunlara geçmeden önce, karşımıza çok çıkacak bir kavram olan “kütle” kavramını hatırlayalım.
Kütle (m)
- Değişmeyen madde miktarına kütle denir.
- Her maddenin mutlaka bir kütlesi vardır.
- Kütle ağırlık ile çok karıştırılır, fakat bu ikisi farklı şeylerdir.
- Kütlenin sembolü, “m” harfidir.
- Kütlenin birimi gram ve katlarıdır.
- gram: g
- kilogram (kilo): kg
- 1 kg = 1000 g
- 1 ton = 1000 kg
- Kütle, eşit kollu terazi ile ölçülür. Fakat artık, dijital hassas teraziler ile de ölçülebilmektedir. Aşağıda eşit kollu ve hassas teraziler verilmiştir.
Eşit Kollu Terazi 
Elektronik Hassas Terazi 
Bakkal Terazisi – Eşit Kollu Terazi
Kütle Cümle İçinde Nasıl Kullanılır?
- Aşağıda gördüğünüz ifadeler; maddelerin kütleleri verilirken kullanılan ifadelerdir:
- 5 kg patates
- 200 gram tuzsuz çekirdek
- Yarım kilo ıspanak (0,5 kg ıspanak)
- m = 400 g
- mkarpuz = 6 kilogram
- mx = 58 gram
- mtuz = 150 g
- mH2O = 36 gram
- 2 ton fındık
- 2 gram altın
- m = 0,2 kg
1. Kütlenin Korunumu Kanunu – 1774
- Kanun kime aittir?
- Kütlenin Kronumu Kanunu, Antoine L. Lavoisier (Antonyo Lavozye) tarafından ortaya atılmıştır.
- Kanun ne diyor?
- Bir fiziksel veya kimyasal tepkimede, tepkimeye katılan maddelerin toplam kütlesi oluşan ürünlerin toplam kütlesine eşittir.
mgirenler = mürünler
- Bir fiziksel veya kimyasal tepkimede, tepkimeye katılan maddelerin toplam kütlesi oluşan ürünlerin toplam kütlesine eşittir.
- Kanun nerede geçerlidir?
- Bu kanun, bütün fiziksel ve kimyasal tepkimelerde geçerlidir.
- Kütlenin Korunumu Kanunu, bize, şunu demek istiyor:
- Tepkimelerde, atomlar yok olamaz veya yoktan var olamaz; sadece, dizilişleri değişir.
Sınıftaki öğrencileri birer atom olarak düşünelim. Kimyasal ya da fiziksel tepkimeler, sınıfın oturma düzeninin değişmesi gibidir. Toplam öğrenci sayısı değişmez. Fiziksel ve kimyasal tepkimeye katılan atomları da sınıfın öğrencileri gibi düşünün. Tepkime bittiğinde, atomların dizilişinden başka değişen bir şey olmayacaktır.
- Tepkimelerde, toplam atom sayısı değişmediğinden, toplam kütle de değişmeyecektir. Çünkü;
- Aynı atomlar, farklı dizildiler diye kütleleri değişmez.
- Bu yüzden bütün fiziksel ve kimyasal tepkimeler, kaç gram ile başlamışsa o kadar gram ile biter.
Bu bir reklamdır:
Tepkime Nasıl Bir Şeydir?
Tepkimeler, ilerleyen başlıklarda detaylı olarak görülecektir. Fakat, Kütlenin Korunumu Kanunu anlamak için, tepkimeleri, en azından kabaca tanımak gerekir. O yüzden burada kısa bir tepkime tanıtımı yapmamız gerekiyor.
- Tepkime demek “olay” veya “reaksiyon” demektir.
- Bütün tepkimeler, fiziksel ya da kimyasal bir olaydır.
- Kimyacılar, olayları, kimya dilinde anlatırlar.
- Kimya dilinde, bir olayın anlatılması için tepkime denklemleri kullanılır.
- Tepkime denklemlerinde, her zaman bir tepkime oku (→) vardır.
- Bu okun sağında ve solunda maddeler vardır.
- Tepkime okunun sağında ve solunda birden çok madde varsa, aralarına + işareti konulur. Aşağıda bir kimyasal tepkimesinin denklemi verilmiştir:
HCl + NaOH → NaCl + H2O - Tepkimelerde, okun sol tarafındaki maddelere girenler, sağ tarafındaki maddelere ürünler denir.
Girenler → Ürünler
- Girenler, tepkimeyi gerçekleştiren maddelerdir.
- Ürünler, tepkime bittikten sonraki maddelerdir.
- Bütün tepkimelerde, giren maddeler ürünlere dönüşür.
Örnek:
A + B → C + D
Yukarıdaki tepkimede, tepkimeye girenleri ve ürünleri belirtiniz.
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
A + B → C + D
Yukarıdaki kimyasal tepkimeye 23 gram A maddesi ile 35 gram B maddesi katılmıştır.
Tepkime sonunda 5 gram D maddesi oluştuğuna göre, bu tepkimede kaç gram C oluşmuştur?
Cevap
Örneğin çözümü:
Soruda bir kimyasal tepkime verilmiştir. Bir kimyasal tepkime varsa, her zaman, Kütlenin Korunumu Kanunu da var demektir. O zaman bu tepkimede, girenler toplam kaç gramsa ürünler de o kadar gram olmalıdır.
mgirenler = mürünler
Tepkime denklemi üzerinde herkesin kütlesini yazalım:
Kural basit: Giren maddeler, toplam kaç gramsa, ürünler de toplam o kadar gram olmalıdır. Yani, girenleri ve ürünleri toplayıp birbirine eşitlememiz gerekiyor:
mA + mB = mC + mD
Yukarıdaki eşitlikte, herkesin kütlesini yerine yazarsak, C maddesinin kütlesini bulabiliriz:
23 + 35 = mC + 5
58 = mC + 5
mC = 53 gram
Cevap: 53 gram
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Mg + 1/2O2 → MgO
Yukarıdaki tepkime denkleminde, Magnezyum (Mg) metali, havadaki oksijen (O2) gazı ile yanarak, MgO (Magnezyum oksit) bileşiğine dönüşüyor.
Tepkimede 12 gram magnezyumun yanmasından 20 gram magnezyum oksit bileşiği elde ediliyor. Buna göre, bu tepkimde kaç gram oksijen gazı harcanmıştır?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bir kimyasal tepkime verilmiş. Kimyasal tepkimelerde, kütle korunur.
Soruda verilen kütlelerini maddelerin altına yazalım:
Üründeki madde 20 gram olduğuna göre giren maddeler de 20 gram olmalıdır. Bu durumda:
12 + ? = 20
? = 20 – 12
? = 8 gram
çıkacaktır.
Cevap: 8 g
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Demir (Fe) ile kükürt (S) elementleri aşağıdaki tepkimeye göre FeS (Demir II Sülfür) bileşiğini oluşturur.
Fe + S → Fes
Buna göre, bu tepkimede 21 gram demir ile 12 gram kükürt elementinin tam tepkimesinden en fazla kaç gram demir II sülfür bileşiği oluşur?
Cevap
Örneğin çözümü:
Tepkimeye girenler ile ürünün kütlesi eşit olmalıdır. Soruda verilen kütlelerini, maddelerin altına yazalım:
Girenler ile ürünün kütlesini eşitlersek:
21 + 12 = ?
33 = ? yani
? = 33 gram
bulunur. Yani oluşan FeS bileşiği 33 gram olmalıdır.
Cevap: 33 g
Meraklısına Tepkime Vidyosu
Fe + S → FeS
Yukarıdaki tepkimenin nasıl gerçekleştiğini merak ediyorsanız, aşağıdaki vidyoyu izleyebilirsiniz. Vidyoda, demir ve kükürt tozları karıştırılıyor, karışıma sıcak cam çubuk (cam baget) batırılıyor ve FeS oluşuyor.
Tepkimesi
2. Sabit Oranlar Kanunu – 1799
Gençler; iki şeyin “oranı” demek o iki şeyi birbirine “böleceksiniz” demektir.
- Kanun kime aittir?
- Sabit Oranlar Kanunu, Joseph Proust (Josef Prust) tarafından ortaya atılmıştır.
- Kanun ne diyor?
- Bir bileşikte, bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran vardır.
- Kanun nerede geçerlidir?
- Bu kanun, bütün bileşiklerde geçerlidir.
- Sevgili öğrencilerim, bütün bileşikler sabit oranlar kanununa göre oluşur. Bu yüzden bir soruda bileşik varsa, o soruda sabit oranlar kanunu var demektir.
- Elementlerin sembolleri olur, bileşiklerin formülleri olur. Elementleri sembollerinden, bileşikleri formüllerinden tanırız.
- Bileşiklerde en az 2 tane faklı element birleşmiş olmalıdır. Yani bileşik formüllerinde en az 2 tane elementin sembolü olur. Aşağıda bazı bileşiklerin formülleri verilmiştir:
- H2O : Su
- NaCl : Yemek tuzu veya sodyum klorür
- FeS : Demir-II-sülfür
- CO2 : Karbon dioksit
- Sabit oranlar kanunu, bize, bileşiklerin rastgele oluşmadığını söylüyor. Bileşiğin oluşması için, elementlerin belli bir kütle oranını her zaman koruması gerekir diyor.
- Bileşiklerdeki sabit oran asla değişmez ama genişleyebilir. Çünkü; genişletmek veya sadeleştirmek, oranı değiştirmez.
Elementleri ve bileşikleri Kimya 9 dersinde görmüştük. Hatırlamak için aşağıdaki derslere göz atabilirsiniz:
Öğretici Örnek:
Formülü AB olan bir bileşik olsun ve bileşikteki A elementi ve B elementi arasındaki kütlece sabit oran şöyle olsun:
- Demek ki AB bileşiğinde, A ve B elementleri arasındaki sabit oran; 1 gram A elementi için 2 gram B elementiymiş. Yani bu bileşikte 1 gram A elementi varsa 2 gram B elementi vardır.
- A ve B elementleri arasındaki 1/2 oranını ikiyle genişletirsek orandaki sayılar şöyle olur:
- Demek ki; 2 gram A için 4 gram B elementi gerekirmiş.
- Yanı oranı koruyarak; 10 gram A ile 20 gram B elementi birleşir de diyebiliriz.
Bu bir reklamdır:
Bileşiklerin Sabit Oranının Yorumlanması
- Bazı sorularda, bileşiğe ait sabit oran biz buluruz, bazı sorularda da hazır verilir.
- Bir bileşiğin sabit oranı elimize geçtiğinde, o bileşik ile ilgili bütün kütle (gram) sorularını çözebiliriz.
- Sabit oran:
- Elementlerin birinin kütlesi verildiğinde, diğerini bizim bulabilmemizi sağlar.
- Bileşiğin kütlesi verildiğinde, bileşikteki elementlerin ayrı ayrı kütlelerini bulmamızı sağlar.
- Bileşikteki elementlerin birinin kütlesi verildiğinde bileşiğin kütlesini bulmamızı sağlar.
Nasıl mı? Örneğe dikkat edelim.
Öğretici Örnek:
Mesela; X2Y formülüne sahip bir bileşik olsun. Bileşikteki X elementi ile Y elementi arasındaki kütlece sabit oran şöyle olsun:
X2Y bileşiği için yukarıda verilen orana bakarak şunları söyleyebiliriz (Tabi bu hesapları orantı kurarak yapıyoruz):
- Bileşikteki X elementi 3 gram ise;
- Y elementi 5 gramdır.
- Bu durumda bileşik toplam 8 gram olur.
- Bileşikteki X elementi 30 gram ise (Oranın 10 katı);
- Y elementi 50 gramdır.
- Bileşik toplam 80 gram olur.
- Bileşikteki X elementi 15 gram ise (Oranın 5 katı);
- Y elementi 25 gramdır.
- Bileşik toplam 40 gram olur.
- Bileşikteki X elementi 1,5 gram ise (Oranın 0,5 katı);
- Y elementi 2,5 gramdır.
- Bileşik toplam 4 gram olur.
- X2Y bileşiği elde etmek için 3 gram X elementi kullanıyorsak;
- Y elementi mutlaka 5 gram olmalıdır.
- 8 gram X2Y bileşiği elde etmek istersek;
- 3 gram X ve
- 5 gram Y elementini tepkimeye sokmalıyız.
- 8 gram X2Y bileşiğinin;
- 3 gramı X elementi,
- 5 gramı Y elementidir.
- 16 gram X2Y bileşiğinin (Oranın 2 katı);
- 6 gramı X elementi,
- 10 gramı Y elementidir.
- 24 gram X2Y bileşiğinin (Oranın 3 katı);
- 9 gramı X elementi,
- 15 gramı Y elementidir.
- 2,4 gram X2Y bileşiğinin (Oranın 0,3 katı);
- 0,9 gramı X elementi,
- 1,5 gramı Y elementidir.
- …
Bileşikteki Sabit Oran Nasıl Hesaplanır?
- Bileşiğin formülü ve formüldeki atomların ağırlıkları verilirse, bileşiğin sabit oranı hesaplanabilir.
- Bileşik formülündeki atomların ağırlıkları, sorunun sonunda ve parantez içinde verilir.
Örnek:
CO2 (Karbon dioksit) bileşiğinde, C (Karbon) ve O (Oksijen) arasındaki sabit oran kaçtır? (C:12, O:16)
Cevap
Örneğin çözümü:
Soruda, bir tane karbon atomunun kütlesi 12, bir tane oksijen atomunun kütlesi de 16 olarak verilmiş. Bu bilgiyi, genellikle sorunun sonunda ve şöyle görürüz:
(C:12, O:16)
Formüle baktığımız zaman, CO2 bileşiğinde:
- 1 tane karbon atomu
- 2 tane oksijen atomu
görüyoruz.
- 1 tane karbonun (C) kütlesi 12,
- 2 tane oksijenin (O2) kütlesi 2 . 16 = 32 yapar.
O zaman; CO2 bileşiğinin elementleri arasındaki oran şu olur:
Tabi oranı sadeleştirme hakkımız her zaman vardır. Bu orandaki sayıları 4 ile sadeleştirirsek, oran şöyle olur:
Cevap: C/O = 3/8
Bu bir reklamdır:
Örnek:
CO2 (Karbon dioksit) bileşiğinde, C (Karbon) elementinin kütlesinin, bileşiğin toplam kütlesine oranı kaçtır? (C:12, O:16)
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu defa bileşikteki iki element arasında değil, bir element ile bileşiğin toplamı arasındaki sabit oranı bulmamız gerekiyor.
Bileşikte bir tane karbon (C) atomu vardır. Parantez içinde verilen bilgilere bakarsak şunu görürüz:
1 tane C atomunun kütlesinin 12
CO2 bileşiğinde 1 karbon 2 tane oksijen olmak üzere, toplam 3 tane atom vardır. Bu 3 atomun toplam kütlesi:
1 tane C, 2 tane O atomunun kütlesi:
12 + 16 + 16 = 44
yapar.
Soruda, bu ikisinin oranı (bölümü) soruluyor. O zaman bölümlerini yazalım:
Şıklarda 12/44 olmayacaktır; çünkü şıklarda oranların en sade şekli verilir. Bu oranın en sade şekli 3/11 dir.
Cevap: 3/11
Bu bir reklamdır:
Örnek:
36 gram H2O bileşiğinde 4 gram hidrojen (H) vardır.
Bu durumda bu bileşikteki elementlerin sabit oranı kaçtır?
Cevap
Örneğin çözümü:
H2O (su) bileşiğinde, hidrojen ve oksijende başka element yok. Bu yüzden, 36 gram H2O (su) bileşiğinde 4 gram hidrojen varsa (36 – 4’ten) 32 gram da oksijen (O) var demektir.
Bize, hidrojen ve oksijen elementlerinin sabit oranı soruluyor. Yani bu iki elementin, kütlelerinin oranı (bölümünü) soruluyor. O zaman, hesapladığımız hidrojen kütlesini oksijen kütlesine bölelim. (Siz dilerseniz, oksijeni hidrojene bölebilirsiniz.):
Soruda verilen miktarlarla oran; 4/32 oluyor. Fakat oranları sadeleştirme hakkımızı kullanırsak aynı oranı, 1/8 olarak da yazabiliriz. Şıklarda da 1/8 olacaktır.
Cevap: 1/8
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Fe2O3 bileşiğinde, kütlece %30 oksijen atomu bulunmaktadır.
Buna göre Fe2O3 bileşiğindeki mFe / mO oranını bulunuz.
Cevap
Örneğin çözümü:
Bir bileşikte %30 oksijen atomu bulunması demek şu demektir: Bileşik 100 gram olsaydı 30 gramı oksijen olurdu. Tamam, bileşiği 100 gram kabul edelim biz de. Çünkü, bize oran lazım, gerçek değerler değil.
Fe2O3 bileşiğinde demir ve oksijenden başka element yok. Bu yüzden, 100 gram Fe2O3 bileşiğinin 30 gramı oksijenlerse (O), geriye kalan 70 gramı (100 – 30’ten) demir (Fe) atomları demektir.
Bizden mFe / mO oranı isteniyor. Yani demir kütlesini, oksijen kütlesine bölmemiz isteniyor. Bölelim:
Cevap: 7/3
Bu bir reklamdır:
Örnek:
H2O üretmek için hidrojen (H) ve oksijen (O) gazları tepkimeye sokuluyor. Tepkimede 30 gram H elementi kullanılıyor.
Artan olmaması için, oksijenden kaç gram kullanılmalıdır? (H:1, O:16)
Cevap
Örneğin çözümü:
Aralarındaki oranı bulursak, 30 gram hidrojene karşılık kaç gram oksijen gerektiğini de hesaplayabiliriz.
Bileşiğin formülünde 2 tane hidrojen var; 2 tane hidrojenin kütlesi (2 x 1’den) 2 yapar.
Bileşiğin formülünde 1 tane oksijen var ve kütlesi de 16 verilmiş.
Bu durumda bu bileşikte, hidrojen kütlesi (mH) ile oksijen kütlesinin (mO) oranını bulup sadeleştirsek şöyle olur:
2/16 ile 1/8 biliyorsunuz ki aynıdır. Küçük sayılarla işlem yapmak daha kolaydır. Bu yüzden, 1/8 ile devam edelim.
Aralarındaki orana göre; bu bileşikte, 1 gram hidrojene karşılık 8 gram oksijen vardır. Peki o zaman 30 gram hidrojene karşılık kaç gram oksijen olur? Hemen orantı kuralım:
Yukarıdaki ifadede, içler-dışlar çarpımı yaparsak şöyle bir eşitlik buluruz:
mO . 1 = 30 . 8
mO = 240 gram
Cevap: 240 g
Bu bir reklamdır:
Örnek:
MgO bileşiğinin kütlece %40’ı oksijendir. Buna göre:
a) 18 gram Magnezyum ile kaç gram Oksijenin tepkimeye gireceğini hesaplayınız.
b) 75 g MgO bileşiğinde kaç gram Magnezyum ve Oksijen olur?
Cevap
Örneğin çözümü:
a)
18 gram Magnezyum (Mg) ile kaç gram Oksijenin (O) tepkimeye gireceği, oluşturacakları bileşikteki oranlarına bağlıdır.
MgO bileşiğinin %40’ı Oksijense, %60’ı da Magnezyumdur. Yani bileşikte 40 gram Oksijen varsa, 60 gram Magnezyum vardır. İşte, iki elementin kütlelerini bulduk. Oranlarını bulmak için yapmamız gereken bu kütleleri birbirine bölmektir:
Bu oran bize diyor ki, MgO bileşiğinde her 3 gram Mg (Magnezyum) elementi, 2 gram O (Oksijen) ile tepkimeye girerek birleşir. O zaman aşağıdaki gibi bir doğru orantı bizi cevaba götürür:
Yukarıdaki doğru orantıyı çözersek Oksijen (O) miktarını buluruz:
3.X = 18.2
X = 12 gram Oksijen gerekir.
b)
75 gram MgO bileşiğinin ne kadarı Magnezyum (Mg) elementidir? Bu sorunun cevabını bulmak için de MgO bileşiği ile Mg elementi arasındaki oranı bilmemiz gerekiyor. Biraz önce aslına bu oranı da bulduk:
Yukarıdaki orana göre, 3 gram Magnezyum ile 2 gram Oksijen bileşir. O zaman, biri 3 diğeri 2 gram olan iki elementin oluşturduğu bileşik 5 gram. Yani MgO bileşiği ile bu bileşikteki Mg elementi arasındaki sabit oran şudur:
İkisi arasındaki oranı bulduğumuza göre, biri 75 gram iken diğerinin kaç gram olacağını bulmak için şöyle bir orantı kurabiliriz:
Yukarıdaki doğru orantıyı çözersek Magnezyum (Mg) miktarını buluruz:
5.X = 75.3
X = 45 gram Magnezyum vardır.
75 g MgO bileşiğinde, 45 gram Mg varsa, geriye kalan 30 gramı da Oksijen (O) elementine ait demektir.
Cevap:
a) 12 g
b) 45 g
Bu bir reklamdır:
Örnek:
NH3 (Amonyak) bileşiğinde, elementlerin kütlece birleşme oranı H/N = 3/14 tür.
Buna göre, eşit miktardaki azot (N) ve hidrojenden (H) 85 gram Amonyak elde edildiğine göre hangi elementten kaç gram artar?
Cevap
Örneğin çözümü:
Amonyak bileşiğinde elementler arasındaki oran şu şekilde verilmiştir:
Orana bakarsak, NH3 oluşurken; 3 gram H harcandığında, 14 gram N harcanır ve sonuçta 17 gram NH3 bileşiği oluşur. Demek ki 17 gram bileşikte 3 gram hidrojen bulunur.
O zaman 85 gram NH3 bileşiğindeki H miktarını bulmak için, şöyle bir orantı kurabiliriz:
Yukarıdaki doğru orantıyı çözersek, Hidrojen (H) miktarını buluruz:
17 . X = 85 . 3
X = 15 gram Hidrojen vardır.
85g NH3 bileşiğindeki iki elementten, Hidrojenin kütlesi 15 gramsa, Azotun kütlesi de 70 gramdır.
Şimdi gelelim şu eşitlik olayına.
NH3 oluşurken; 3 gram H harcandığında, 14 gram N harcanır. Azot daha çok harcandığı için, ikisini de eşit aldığımızda önce Azot bitecektir. (Çok harcayanın parası önce biter.)
Mesela, ikisini de 14’er gram aldığımız düşünelim. 14 gram N elementinin tamamı tükendiğinde, Hidrojenden henüz 3 gram tükenmiş olur. Yani, 14-3 = 11 gram H tepkime verecek Azot bulamaz ve artar. Demek ki, başlangıçta, ikisi de eşit miktarda alındıysa, ikisi de bileşikteki N kadar alınmıştır.
O zaman bileşikte 70 gram Azot varsa, bu ikisi başlangıçta 70’er gram olmadır. Hidrojenden bileşiğe 15 gram gittiğine göre, 70 – 15 = 55 gram H artmıştır.
Cevap: 55 g H
Katlı Oranlar Kanunu – 1804
- Kanun kime aittir?
- Katlı Oranlar Kanunu, John Dalton (Con Dalton) tarafından ortaya atılmıştır.
- Kanun ne diyor?
- Aynı iki elementten oluşan, iki farklı bileşikte, elementlerin birinin miktarı eşitken, diğer elementin miktarları arasında katlı bir oran vardır.
- Kanun nerede geçerlidir?
- Bu kanun, bileşik çiftlerinde geçerlidir. Kanuna uymaları için, bileşik çiftlerinin şu özellikleri taşıması gerekir:
- Bileşik çifti, aynı elementlerden oluşmuş olmalıdır.
- Bileşikler 2 elementli bileşikler olmalıdır.
- Bileşiklerin basit (kaba veya sadeleşmiş de denir) formülleri mutlaka farklı olmalıdır (Katlı oran hiç bir zaman 1 çıkamaz.).
- Bu kanun, bileşik çiftlerinde geçerlidir. Kanuna uymaları için, bileşik çiftlerinin şu özellikleri taşıması gerekir:
Örnek:
I) H2O ve CO2
II) H2SO4 ve H2SO3
III) C2H4 ve C3H6
IV) CH4 ve C3H8
Yukarıdaki bileşik çiftlerinden hangileri, Katlı Oranlar Yasasına uyar?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Katlı Oranın Hesaplanması
Katlı Oranlar Yasasına uyan her bileşik çifti arasında bir katlı oran vardır. Peki bu oran nasıl hesaplanır?
- Sevgili öğrencim, Katlı Oran, iki bileşikte de bulunan aynı element için hesaplanır.
- Bileşiklerdeki bir elementin katlı oranı, diğer element sadeleştirilerek hesaplanır.
- Sadeleştirmemiz gereken elementin, her iki bileşikteki sayılarını eşitlemek yeterli oluyor. Gelin yapalım.
Örnek:
CH4 ve C3H8 bileşiklerinde, Karbonlar (C) arasındaki katlı oran kaçtır?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
| I. Bileşik | II. Bileşik | |
| Bileşiğin formülü | N2O3 | NO2 |
Yukarıdaki tabloda verilen bileşikler için;
a) Aynı miktarda Oksijen (O) ile birleşen Azotlar (N) arasındaki katlı oran nedir?
b) Aynı miktarda Azot (N) ile birleşen Oksijenler (O) arasındaki katlı oran nedir?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Kütlelerden Katlı Oranı Bulmak
- Katlı Oranlar Yasasında, katlı oranı bulmak için bileşik çiftinin formüllerini bilmek şart değildir.
- Bileşiklerdeki elementlerin kütleleri verilirse de katlı oranı hesaplayabiliriz.
- Bunun için tıpkı atom sayıları için yaptığımız gibi, bir elementin her iki bileşikteki kütlesini eşitleyip diğer elementin katlı oranını buluruz.
Örnek:
Karbon (C) ve Hidrojenden (H) oluşmuş iki farklı bileşik için şu bilgiler veriliyor:
I. Bileşikte, 24 gram C ve 8 gram H vardır.
II. Bileşikte, 36 gram C ve 4 gram H vardır.
Bu bilgilere göre, I. bileşikteki Hidrojenin, II. bileşikteki Hidrojene katlı oranı kaçtır?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
24 gram C ve 4 gram H elementleri tamamen birleşerek C2H4 bileşiğini oluşturmaktadır.
Aynı elementlerin oluşturduğu başka bir bileşikte 12 gram C ile 3 gram H elementi birleştiğine göre bu bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisi olur?
A) CH4
B) C3H8
C) C2H6
D) C4H8
E) C3H6
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
Kükürt (S) ve Oksijen (O) elementlerinin oluşturduğu faklı iki bileşikte, elementlerin birleşen kütleleri grafikte verilmiştir. Grafiğe göre;
a) Aynı miktar Oksijen ile birleşen Kükürt miktarları arasındaki katlı oran nedir?
b) 8 gram Kükürt içeren I. ve II. bileşiklerin kütlelerini hesaplayınız.
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Arda (Hawk) says:
Adam beleş site yapmış daha ne olsun kıymetini bilin <3 Muzaffer Hoca
Adana says:
AJahjskajasdkjjfjaoıajsjdj