İçindekiler
- Çözünürlük kavramı, “doymuş çözeltiler” için kullanılan bir kavramdır.
- Yani; çözünürlüğü anlamak için önce, “doymuş çözelti” kavramını anlamak gereklidir.
Gelin, önce bu kavramı öğrenelim.
Çözeltilerin Doymuşluk Durumuna Göre Sınıflandırılması
- Doymuşluk durumuna göre çözeltiler üçe ayrılır. Bunlar şunlardır:
- Doymuş çözeltiler
- Doymamış çözeltiler
- Aşırı doymuş çözeltiler
I) Doymuş Çözeltiler
- Su ve diğer çözücüler, genellikle, maddeleri sonsuz miktarda çözemezler, belli bir miktar çözdükten sonra doyarlar.
- Daha fazla madde çözemeyecek durumda olan çözeltilere doymuş çözelti denir.
- Doymuş bir çözeltiye, çözünen maddeden biraz daha katarsak, kattığımız madde;
- çözeltinin dibine çökecek ve orada kalacaktır;
- ne kadar karıştırırsak karıştıralım çözünmeyecektir.
- Doymuş bir çözeltiye, çözünen maddeden biraz daha katarsak, kattığımız madde;
Doymuş Çözeltiler
II) Doymamış Çözeltiler
- Bir miktar daha madde çözebilecek durumda olan çözeltilere doymamış çözelti denir.
III) Aşırı Doymuş Çözeltiler
- Doyacağı miktardan daha fazlasını çözmüş olan çözeltilere aşırı doymuş çözelti denir.
- Aşırı doymuş çözeltiler doymuş bir çözeltinin sıcaklığı düşerse, bazen de yükselirse oluşur.
- Çözücülerin sıcaklıkları değiştiğinde, çözünürlükleri de değişir. (Akılda kalması için mideleri değişir diyebiliriz.)
- Genellikle, çözücüler, daha sıcakken, doymak için daha çok madde çözmek isterler. (Sıcaklık arttıkça mide büyür, doymak için daha çok madde çözer.)
- Fakat; bazı çözücüler ise daha soğukken daha iştahlı olurlar.
- Doymuş bir çözeltinin, sıcaklığıyla oynayarak, çözünürlüğünü düşürürsek (midesi küçülürse), çözünen madde artık fazla gelecektir.
- Bu şekilde, kendisini doyuracak miktardan daha fazla madde çözmüşse, o çözeltiye, aşırı doymuş çözelti denir.
- Aşırı doymuş çözeltiler, kararsızdır.
- Aşırı gelen miktar zamanla ve kendiliğinden çöker ve çözelti tekrar doymuş hale gelir.
- Aşırı miktarın çökmesine kristallenme denir.
- Buzdolabına konan reçel ve balın şekerlenmesi, aşırı doymuşluğa bir örnektir.
- Dolapta soğuyan reçelin şekeri fazla gelmeye başlar ve fazlası kristallenerek çöker.
Bu bir reklamdır:
Seyreltik ve Derişik Çözeltiler
- Seyreltik çözelti demek, çözünen maddesi az olan çözelti demektir.
- Derişik çözelti ise; çözünen maddesi çok olan çözeltilerdir.
- Az veya çok kavramları, çok kişisel kavramlardır.
- Yani; bana göre çok olan size göre az olabilir ya da tam tersi de doğru olabilir.
- Bu yüzden biz, “seyreltik çözelti” ve derişik çözelti” kavramlarını karşılaştırma yaparken kullanılırız. Okumaya devam edin.
MESELA:
Tek şekerli çay, şekersiz çay içen biri için derişiktir, “Bu çay çok şekerli olmuş.” diyebilir.
Üç şekerli çay içen biri için de tek şekerli çay seyreltiktir, “Bu çayın şekeri az olmuş” diyebilir.
Fakat; bir ton suya bir tane kesme şeker atarsak, oluşan şekerli suya kimse derişik demek istemez, hepimiz seyreltik bir şeker çözeltisi oluşturduğumuzda hem fikir oluruz.
Çözünürlük
- Belli bir sıcaklık ve basınçta, bir maddenin 100 gram suyu doyuran miktarına çözünürlük denir.
- Mesela; 100 gram su 15 gram X maddesi ile doyuyorsa, X maddesinin çözünürlüğü şöyle verilir:
- 15 g X / 100 g su
- Mesela; 100 gram su 15 gram X maddesi ile doyuyorsa, X maddesinin çözünürlüğü şöyle verilir:
- Çözünürlük, saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Tıpkı “erime noktası”, “kaynama noktası” gibi, her saf maddenin, sabit bir çözünürlük değeri vardır.
Öğretici Örnek:
Aşağıda, örnek amacıyla A maddesinin çözünürlük değeri verilmiş ve verilen çözünürlük değeri yorumlanmıştır.
- A maddesinin 20 oC’de iken çözünürlüğü; 42 g A / 100 g sudur. Bu ifadeden anlamamız gerekenler şunlardır:
- 20 oC’de, 100 gram suda en fazla 42 gram A maddesi çözebiliriz.
- 20 oC’de, 100 gram su, 42 gram A maddesi ile doyar ve 142 gram doymuş A çözeltisi oluşur.
- 20 oC’de, 100 gram suda, 42 gramdan daha az madde çözersek doymamış bir çözelti oluşur.
- 20 oC’de, 100 gram suya, 42 gramdan daha fazla madde katar da çözmeye çalışırsak, maddenin 42 gramı çözünür fazlası çözünmeden kalır ve heterojen bir karışım oluşur.
- 20 oC’de, 100 gram suda, 42 gram A maddesi çözünerek, 142 gram doymuş çözelti elde edilir.
- 20 oC’de, 142 gram doymuş A çözeltisinin 100 gramı sudur, 42 gramı A maddesidir.
- 100 gram suyun hacmi 100 mL gelir. Bu yüzden, bazen çözünürlük, 100 gram su için değil de 100 mL su için verilir.
- Bu durumda, 100 gram su için yaptığımız yorumların aynısını 100 mL su için yapmalıyız.
Bu bir reklamdır:
Örnek:
20 oC’de, A tuzunun çözünürlüğü 42 g A / 100 g sudur.
Buna göre bu şartlarda, 300 gram suyu doyurmak için kaç gram A tuzu gerekir?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
20 oC’de, A tuzunun çözünürlüğü 42 g A / 100 g sudur.
Buna göre bu şartlarda, 21 gram A tuzu ile kaç gram doymuş çözelti elde edilir?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
20 oC’de, 250 gram suda, 30 gram NaNO3 (Sodyum nitrat) tuzu tamamen çözündüğünde bir doygun çözelti elde edilmektedir.
Buna göre bu şartlarda, NaNO3 tuzunun çözünürlüğü nedir?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
20 oC’de, NaNO3 (Sodyum nitrat) tuzunun çözünürlük değeri 20 g NaNO3 / 100 g sudur.
Buna göre bu şartlarda, 36 gram doymuş NaNO3 çözeltisinde kaç gram tuz ve su bulunur?
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
30 oC’de, 210 gram KBr (Potasyum bromür) tuzu 350 gram suda çözünüyor.
Buna göre; oluşan çözeltinin doyun çözelti olması için suyun ne kadarı buharlaştırılmalıdır? (30 oC’de, KBr tuzunun çözünürlüğü; 70 g / 100 sudur.)
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır:
Örnek:
30 oC’de, 210 gram KBr (Potasyum bromür) tuzu 250 gram suya atılıyor ve yeterince bekleniyor.
Buna göre; oluşan çözeltinin doygunluk durumu için ne söylenebilir? (30 oC’de, KBr tuzunun çözünürlüğü; 70 g / 100 sudur.)
A) Doymamış bir çözelti oluşur.
B) Aşırı doymuş bir çözelti oluşur.
C) Çözeltiyi doyurmak için 50 gram daha su eklenmelidir.
D) 35 gram KBr tuzu, çözünmeden kalır.
E) 35 gram KBr tuzu eklenirse doymuş çözelti oluşur.
Cevap
Örneğin çözümü:
Bu bir reklamdır: