Sıvı Çözeltiler ve Çözünürlük → 1. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Gerekli Bilgiler:
  • Kimyasal Tepkimeler
  • Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
• Öğretmen:
  • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

• Çözeltiler İle İlgili Kavramlar
• Çözücü-Çözünen Etkileşimleri

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

• Çözelti: Homojen karışım demektir.
  • Karışan maddeler birbirinde çözünmüştür.
  • Çözünme olayı ile oluşurlar.
• Çözücü: Çözeltide, miktarı çok olan maddedir.
  • Çözücü su ise genellikle adı söylenmez.
    • Mesela tuz çözeltisi demek tuzlu su çözeltisi demektir.
• Çözünen: Çözeltide, miktarı az olan maddedir.

Çözelti = Çözücü + Çözünen

Örnek:

Aşağıda verilen maddelerden hangisinin oluşması esnasında, kesinlikle bir çözünme olayı gerçekleşmiştir diyemeyiz?

A) Şerbet
B) Asit çözeltisi
C) Baz çözeltisi
D) Demir tozu – kükürt tozu karışımı
E) Deniz suyu

Örnek:

Aşağıdaki verilen çözeltilerden hangisinin çözücüsü su değildir?

A) Hava
B) HCl çözeltisi
C) NH₃ çözeltisi
D) Alkol çözeltisi
E) NaCl çözeltisi

Sıvı Çözelti Nedir?

• Çözücüsü sıvı olan çözeltilerdir:
  • Genellikle sulu çözeltilerdir:
    • Tuzlu su çözeltisi
    • Gazoz gibi.

Çözünme Olayı Nedir?

• Çözünen maddenin, çözücünün her yerine homojen bir şekilde dağılmasıdır.

Çözünmeden önce su ve NaCl:

Çözündükten sonra su ve NaCl:

Çözünme Olayı Nasıl Gerçekleşir?

1. Çözücünün kimyasal türleri birbirinden kopar.
2. Çözünenin kimyasal türleri birbirinden kopar.
3. Çözücü ile çözünenin kimyasal türleri birbirine bağlanır:
   • Çözücü ve çözünenin kurduğu bu bağlar zayıf etkileşimlerdir.
   • Çözücü molekülleri, çözünen kimyasal türün etrafını sarar ve bağlanır.
     • Bu olaya solvatasyon denir.
     • Çözücü suysa bu olaya hidratasyon denir.

• Bağ kopması endotermik, oluşması ekzotermiktir.

• Çözeltilerde; çözücü ile çözünen maddenin kimyasal türleri arasında zayıf etkileşimler kurulur.
• Zayıf etkileşimler nokta noktalarla (……..) gösterilir.

Örnek:

Bir X maddesi, Y sıvısında çözünüyor ve bir çözelti oluşuyor.

Bu çözeltinin oluşması esnasında X ile Y maddesinin kimyasal türleri arasında aşağıdaki etkileşimlerden hangisi kuruluş olamaz?

A) Hidrojen bağları
B) Dipol-dipol etkileşimleri
C) İyon-dipol etkileşimleri
D) London etkileşimleri
E) Kovalent etkileşim

Hangi Kimyasal Türler Hangi Zayıf Etkileşimi Kurar?

• Polar moleküller:
  • Dipol etkileşimi kurarlar.
• Apolar moleküller:
  • İndüklenmiş dipol etkileşimi kurarlar.
• İyonlar:
  • İyon etkileşimi kurarlar.
• F, O, N‘den birini ve H bulunduran moleküller:
  • Karşı molekülün F, O, veya N atomları ile H bağı kurarlar.
  • Hidrojen bağı kurabilen maddeler birbirinde iyi çözünür.

Örnek:

Amonyak çözeltisinde (NH_3(suda)) hidrojen bağları:

Örnek:

NaCl çözeltisindeki (NaCl_(suda)) iyon-dipol etkileşimleri:

Hangi Maddeler Birbirinde İyi Çözünür?

• Benzer benzerde iyi çözünür:
  • Polar maddeler polar çözücülerde iyi çözünür.
    • Bu tür çözeltilerde dipol-dipol etkileşimleri veya hidrojen bağları kurulur.
  • Apolar maddeler apolar çözücülerde iyi çözünür.
    • Bu tür çözeltilerde indüklenmiş dipol – indüklenmiş dipol etkileşimleri kurulur.
• Asitler, bazlar ve tuzlar suda iyonlarına ayrışarak çözünür.
  • Bu tür çözeltilerde iyon-dipol etkileşimleri kurulur.

Bazı Polar ve Apolar Moleküller

Örnek:

Aşağıda verilen madde çiftlerinden hangisinin bir çözelti oluşturması beklenmez?

A) H₂O ve NH₃
B) CCl₄ ve I₂
C) H₂O ve CH₃OH
D) C₆H₁₄ ve H₂O
E) NH₃ ve CH₄

Örnek:

Aşağıdaki işlemlerin hangisinde çözünme olmaz?

A)  Çaya şeker katılması
B)  Suya kolonya damlatılması
C)  Yağ damlasının benzinle temizlemesi
D)  Suya buz katılması
E)  Gazoz yapımında basınçlı gaz kullanılması

Örnek:

“Su ile hidrojen bağı yapabilen maddeler suda daha iyi çözünürler.”

Buna göre aşağıdaki maddelerden hangisi suda diğerlerine göre daha iyi çözünür?

A) CS₂

B) CH₄

C) C₆H₆

D) H₂S

E) C₂H₅OH

Örnek:

Aşağıda bileşimi verilen çözeltilerden hangisinde çözücü ile çözünen arasındaki etkileşim yanlıştır?

     Çözücü    Çözünen     Etkileşim    

A)   H₂O        NaCl          İyon-dipol

B)   H₂O        HF            Hidrojen bağı

C)   CCl₄       CO₂            London

D)   H₂O        H₂S           Dipol-dipol

E)   H₂O        CH₄          Hidrojen bağı