Atom ve Periyodik Sistem 1. Bölüm

DERS

TYT Kimya

Kimya 9

KONU

ÜNİTE II

ATOM ve Periyodik Sistem

I. Bölüm

Atom ve Periyodik Sistem

Bu ünitenin 3 bölümü vardır:

1- Atom Modelleri
2- Atomun Yapısı
3- Periyodik Sistem

TYT Sınavında
“Atom ve Periyodik Sistem”
Sorularının Sayıları


Yıl202320222021202020192018
Soru Sayısı111121
“Atom ve Periyodik Sistem” Soru Sayısı/Toplam Soru Sayısı



1. BÖLÜM – Atom Modelleri

Dersin Özellikleri:

  • Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
  • Gerekli Bilgiler:
    • Bir önbilgi gerektirmez.
  • Öğretmen:
    • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

  • Atom Modelleri
    • Dalton Atom Modeli
    • Thomson Atom Modeli – Üzümlü Kek Modeli
    • Rutherford Atom Modeli – Çekirdekli Atom Modeli
    • Bohr Atom Modeli – Katmanlı Atom Modeli

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Atom Modelleri

Atom Modeli Nedir?

  • Deneysel gözlemlere dayanarak, atomun yapısını ve davranışını akılcı bir biçimde açıklayan şekillere ve özelliklere atom modeli denir.
  • Daha basit bir ifade ile, bilim adamları, atomu bize tarif edebilmek için atom modelleri ortaya atmışlardır.
  • Tasarlanan her atom modeli aslında, o modeli tasarlayan bilim adamının kafasındaki atom şeklini gösterir.

Başlıca Atom Modelleri Hangileridir?

  • Kronolojik sıraya göre, başlıca atom modelleri şunlardır:
    1. Dalton Atom Modeli
    2. Thomson Atom Modeli
    3. Rutherford Atom Modeli
    4. Bohr Atom Modeli
    5. Modern Atom Teorisi (Bulut Modeli)

Atom Modelleri

1. Dalton Atom Modeli (1805)

Dalton Atomu Nasıl Hayal Etti?

Dalton Atom Modeli


Dalton Atom Modeli

  • Maddeler atomlardan oluşur. (Doğru)
  • Atomlar çok küçüktür. (Doğru)
  • Atomlar küre şeklindedir. (Doğru)
  • Atomların içi doludur ve parçalanamazlar. (Yanlış)
  • Atomlar yoktan var edilemez, varken yok edilemez. (Doğru)
  • Atomlar başka bir atoma dönüşemez. (Yanlış)
  • Kimyasal tepkimelerde atom türü ve sayısı korunur. (Doğru)

  • Bir elementin bütün atomları büyüklük, şekil ve kütle bakımından özdeştir. (Yanlış çünkü izotop atomlar var.)
  • Farklı element atomları birbirinden farklıdır. (Doğru)
  • Farklı element atomlarının belirli oranda birleşmesinden bileşikler oluşur. (Doğru)

Bu model; kimyanın temel kanunları ile çelişmez.

Atom Modelleri

1. Dalton Atom Modeli (1805)

Örnek:

Dalton Atom Modeli’nde yer alan,

I) Atom parçalanamaz.
II) Atomlar, içi dolu küreciklerdir.
III) Kimyasal tepkimelerde atomların cinsi ve sayısı değişmez.
IV) Bir elementin bütün atomları özdeştir.

yargılarından hangileri günümüzde de geçerlidir?

Yalnız III

I ve II

III ve IV

II ve IV

I, III ve IV


Örnek:

Dalton Atom Modeli’nde aşağıdaki ifadelerden hangisi yer almaz?

Bütün maddeler atom adı verilen küreciklerden oluşur.

Atomlarda, pozitif yüke eşit miktarda negatif yük vardır.

Farklı elementlerin atomları da farklıdır.

Atomlar sabit oranlarda birleşerek bileşikleri oluştururlar.

Atom parçalanamaz.

Atom Modelleri

2. Thomson Atom Modeli (1904)

Thomson Atomu Nasıl Hayal Etti?

Thomson Atom Modeli
  • Atomu üzümlü keke benzetmiştir.
    • Üzümler elektronları
    • Hamur pozitif yükleri temsil eder..

Thomson Atom Modeli

  • Atomlarda pozitif ve negatif yükler vardır. (Doğru)
  • Elektron adı verilen negatif (-) yüklü tanecikler, pozitif yüklü atomun içinde homojen olarak dağılmıştır. (Yanlış)
  • Atomdaki negatif (-) yük miktarı, pozitif (+) yük miktarına eşit olup atomlar yük bakımından nötrdür. (Doğru)
  • Elektronların kütlesi atomun kütlesi yanında ihmal edilebilecek kadar küçük olduğu için atomun kütlesini pozitif yükler oluşturur. (Kısmen doğru)
  • Atomlar çapları yaklaşık 10-8 cm olan kürelerdir. (Doğru)
Üzümlü Kek - Thomson Atom Modeli
Üzümlü Kek

Atom Modelleri

2. Thomson Atom Modeli (1904)

Örnek:

Thomson Atom Modeli’inde,

I) Atomda pozitif ve negatif yükler vardır.
II) Negatif yüklü elektronlar, çekirdek etrafındaki yörüngelerde bulunur.
III) Üzümlü kekteki üzüm ve kek hamuru gibi, negatif ve pozitif yükler, atomda homojen olarak dağılmışlardır.
IV) Atomlar nötr yapıdadır.

ifadelerinden hangisi her almaz?

Yalnız I

Yalnız II

I ve IV

II, III ve IV

I, III ve IV


Örnek:

Aşağıda verilen bilgilerden hangisi, diğerlerinden sonra ortaya atılmıştır.

Bütün maddeler atom adı verilen küreciklerden oluşur.

Atomlar, çapı yaklaşık 10-8 cm olan küreciklerdir.

Farklı elementlerin atomları da farklıdır.

Atomlar sabit oranlarda birleşerek bileşikleri oluştururlar.

Atom parçalanamaz.

Atom Modelleri

3. Rutherford Atom Modeli (1911)

Rutherford’un Deney Düzeneği

  • Rutherford aşağıdaki deneyi yapmıştır:
Rutherd Atom Modeli - Deney
Rutherford’un Yaptığı Deney

Deney ve Sonucu

  • Deneyde; çok çok çok ince bir altın levha ve alfa (α) ışınları kullanılmıştır.
  • Alfa ışınları, altın levha üzerine fırlatılmıştır.
  • Fırlatılan alfa taneciklerinin, altın levhadan geçtikten sonra nereye çarptığını görmek için altın levhanın etrafı, bir metal ile sarılmıştır.
    • Altın levhanın etrafını saran bu metalin yüzeyi ZnS (Çinko sülfür) ile boyanmıştır.
    • Çünkü alfa ışını, ZnS boyaya çarptığında bu boyada iz bırakan bir ışındır.

Atom Modelleri

3. Rutherford Atom Modeli (1911)

Rutherford Atomu Nasıl Hayal Etti?

Rutherford Atom Modeli
Rutherford Atom Modeli

Rutherford Atom Modeli

  • Atomda pozitif yükün tümü, çekirdekte toplanmıştır.
  • Çekirdeğin çapı yaklaşık 10-12 ile 10-13 cm‘dir ve atomun büyük bir kısmı boşluktur.
  • Elektronlar, çekirdeğin etrafında bulunurlar.
  • Çekirdekteki (+) yük miktarı bir elementin tüm atomlarında aynıdır, farklı element atomlarında farklıdır.
  • Elektron sayısı proton sayısına eşittir.
  • Pozitif yüklerin toplam kütlesi, atomun kütlesinin yaklaşık yarısı kadardır. Diğer yarısı???
  • Elektronların neden çekirdeğe düşmediğini açıklayamamıştır.
  • Yüksüz taneciklerin (nötron) varlığını öngörmesi bu modelin başarısıdır. Nötronların varlığını 1932’te James Chadwick (Ceymis Çedvik) kanıtlamıştır.

Atom Modelleri

3. Rutherford Atom Modeli (1911)

Örnek:

Rutherford Atom Modeli’inde yer alan,

I) Atomda pozitif yük miktarı negatif yük miktarına eşittir.
II) Pozitif yükler, atomun çekirdeğinde toplanmıştır.
III) Pozitif yüklerin kütlesi, atomun kütlesinin yaklaşık yarısıdır.

ifadelerinden hangisi Thomson Atom Modeli’nde yer almaz?

Yalnız I

Yalnız II

Yalnız III

II ve III

I, II ve III


Örnek:

Rutherford, yaptığı deney ile altın atomlarının üzerine alfa ışınları göndermiş ve sonuçlarını değerlendirerek, bir atom modeli ortaya atmıştır.

Bu deney ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

Deney sonucunda atomun çekirdeği keşfedilmiştir.

Deney, Thomson Atom Modeli’ni test etmek için yapılmıştır.

Elektronların çekirdek etrafında bulunduğu keşfedilmiştir.

Atomun büyük boşluklara sahip olduğu anlaşılmıştır.

Nötronlar keşfedilmiştir.

Atom Modelleri

4. Bohr Atom Modeli (1913)

Bohr Hangi Deneyi Yapmış?

  • Atoma enerji vermiştir, bu enerjiden, elektronların nasıl etkilendiğini incelemiştir.
  • Bohr Atom Modeli ile ilgili kavramlar:
    • Absorbsiyon (Soğurma)
    • Emisyon (Işıma)
    • Spektrum
    • Temel/Uyarılmış Hal

Absorbsiyon-Emisyon

Uyarılımş Atom - Bohr Atom Modeli
  • Enerji alma olayına absorbsiyon denir.
  • Alınan enerjinin ortama geri verilmesine emisyon denir.
  • Enerji absorbe eden elektron üst yörüngelere çıkar.
  • Emisyon yapan elektron alt yörüngelere iner.

Temel Hal-Uyarılmış Hal

  • Enerji absorbe etmemiş atom temel haldedir.
  • Enerji absorbe etmiş atom uyarılmış haldedir.

Atom Modelleri

4. Bohr Atom Modeli (1913)

Spektrum

  • Atomun emisyon yaparak yaydığı ışık ya da ışınlara spektrum denir.
    • Spektrumlar, perdede yada ekranda bıraktıkları izlerden tanınır.
  • Atomlardan iki tür spektrum elde edilir. Bunlar:
    1. Sürekli spektrum
    2. Çizgi (kesikli) spektrumu
      • Elementin parmak izi gibidir.

1. Sürekli Spektrum

  • Başladığı yerden bittiği yere kadar hep aydınlıktır, siyah bölgeleri yoktur.
    • Prizmadan beyaz ışığı geçirirsek, perdede bir sürekli spektrum oluşur.

Sürekli Spektrum - Bohr Atom Modeli

2. Çizgi Spektrumu

  • Aydınlık-karanlık-aydınlık-… şeklinde oluşan spektrumlardır.
    • H atomunun, absorbsiyon (a), emisyon (b) spektrumları böyledir.
Çizgi Spectrumu - Bohr Atom Modeli

Atom Modelleri

4. Bohr Atom Modeli (1913)

Bohr Atomu Nasıl Hayal Etmiştir?

Yörüngeler - Bohr Atom Modeli

Bohr Atom Modeli

  • Elektronlar yörüngelerde bulunur.
    • Yörüngelere; enerji düzeyi (seviyesi), katman veya kabuk denir.
  • Çekirdekten daha uzak yörüngenin enerjisi daha büyüktür.
  • Elektronların çekirdeğe en yakın olduğu hal temel haldir.
    • Temel hâlde atom kararlıdır ve ışın yaymaz.
  • Elektronlar, enerji alırlarsa uyarılmış hâl oluşur.
    • Uyarılmış hâl kararsızdır.
    • Kararlı olmak için aldığı enerjiyi ışıma olarak geri verir ve spektrum saçar.
    • Yayılan ışığın enerjisi, elektronun uyarılmış hali ile temel hali arasındaki enerji farkına eşittir.

Atom Modelleri

4. Bohr Atom Modeli (1913)

Örnek:

Atomların oluşturduğu spektrumlar ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğru değildir?

Güneş ışığı, prizmadan geçirildiğinde sürekli spektrum elde edilir.

Gaz halindeki bir elementin ısıtılması sonucu emisyon (ışıma) spektrumu elde edilir.

Bütün atomların spektrumları aynıdır.

Absorbsiyon ve emisyon spektrumları bir birinin tam tersidir.

Çizgi spektrumlarında karanlık ve aydınlık bölgeler bulunur.


Örnek:

Bohr Atom Modeli hakkında verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?

Elektronlar çekirdek etrafında ve belirli yörüngelerde bulunur.

Enerjisi en düşük elektronlar K kabuğunda bulunur.

Temel haldeki atom, enerjisi en düşük olan atomdur.

Enerji alan atom, uyarılmış hale geçer.

Elektronlar, bulundukları yörüngeleri asla terk etmezler.

Atom Modelleri

5. Modern Atom Teorisi

Bohr Atom Modelinin Eksikleri?

  • Bohr Atom Modeli, sadece tek elektronlu atom veya iyonların yapısını açıklayabilmektedir.
    • Mesela aşağıdaki atom ve iyonların yaydığı spektrumlar Bohr Atom Modeli ile açıklanabilir:
      • 1H
      • 2He+
      • 3Li2+
      • 4Be3+
  • Elektronların hareketi ile ilgili olarak yanlışları vardır.

Modern Atom Teorisi Nedir?

  • Günümüzde geçerli olan atom teorisidir.
  • Elektronların “orbital (elektron bulutu)” denilen bölgelerde bulunurlar.
  • Kimya 11 konusudur.

Atom ve Periyodik Sistem

I. Bölüm
(Atom Modelleri)

Bitti 🙁