İçindekiler
- Organik Bileşikler – 5. Bölüm
- Fonksiyonel Gruplar
- Fonksiyonel Gruplar
- Fonksiyonel Gruplar
- Fonksiyonel Gruplar
- Fonksiyonel Gruplar
- Alkoller
- Alkoller
- Alkollerin Adlandırılması
- Alkollerin Adlandırılması
- Alkollerin Adlandırılması
- Alkollerin Adlandırılması
- Mono ve Poli Alkoller
- Etandiol ve Gliserin
- Primer – Sekonder – Tersiyer Alkoller
- Primer – Sekonder – Tersiyer Alkoller
- Alkollerin Fiziksel Özellikleri
- Metanol (CH3OH)
- Etanol (C2H5OH)
- Etanol (C2H5OH)
- Alkoller
- Alkoller
Organik Bileşikler – 5. Bölüm
Dersin Özellikleri:
- Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
- Süre: 40 dakika
- Gerekli Bilgiler:
- Organik Bileşikler – 1. Bölüm
- Organik Bileşikler – 2. Bölüm
- Organik Bileşikler – 3. Bölüm
- Organik Bileşikler – 4. Bölüm
- Öğretmen:
- Gökalp AY
Anlatılacak Başlıklar*:
- Fonksiyonel Grupların Tanıtımı
- Alkoller
- Alkollerin Adlandırılması
- Mono ve Poli Alkoller
- Primer – Tersiyer – Sekonder Alkoller
- Glikol
- Gliserin
- Alkollerin Fiziksel Özellikleri
- Metil Alkol
- Etil Alkol
* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.
Fonksiyonel Gruplar
- Fonksiyonel gruplar; organik moleküllerin diğer kısımlarından farklı olan atom gruplarıdır. (Alkanlar hariç)
- Bir organik bileşiğin, ne tür bir organik bileşik olduğu, fonksiyonel grubuna bakara anlaşılır.
- Tanım olarak:
- Organik moleküllerin, kimyasal tepkimelere girme eğilimlerini ve bazı fiziksel özelliklerini belirleyen atom gruplarına “fonksiyonel gruplar” denir.
Fonksiyonel Gruplar
Fonksiyonel Gruplar
Fonksiyonel Gruplar
Fonksiyonel Gruplar
Alkoller
- Fonksiyonel grup:
- -OH (hidroksil)
- Genel formül:
- CnH2n+2O
- Alkanın, bir H atomunu koparıp, yerine OH bağlarsak, bir alkol molekülü elde ederiz.
- Su (H-OH) molekülündeki bir H atomunun yerine alkil (R-) gurubunun bağlanması ile de oluşur.
- Bu yüzden alkollere, “alkillenmiş su” da denilir.
Alkol Örnekleri:
Alkoller
Şu bileşikler -OH grubu içermelerine rağmen bir alkol değildir.
Alkollerin Adlandırılması
- İçinde -OH grubunun da bulunduğu en uzun karbon zinciri bulunur.
- Bu zincir, bileşiğin gövdesi olur.
- Gövdeye bağlı diğer gruplar dallardır.
- Önce numaraları ile birlikte dallar okunur, sonra -OH grubunun yerini de belirterek gövde okunur.
- Gövdesi, karbon sayısı kadar alkanın adının sonunda “-ol” son eki getirilerek okunur.
- Yaygın isimlendirmede, -OH grubunun bağlı olduğu alkil grubunun adına ve “alkol” kelimesi eklenir.
Örnek:
Numara vermeye -OH grubuna yakın uçtan başlanır:
Alkollerin Adlandırılması
Örnek:
1 ve 2 karbonlu alkollerde, -OH grubunun numarasına gerek yoktur:
Örnek:
Önce dalların numarası ve adı sonra da -OH grubunun numarası ve gövdenin adı okunur:
Alkollerin Adlandırılması
Örnek:
Aromatik alkoller de vardır:
Örnek:
Alkenlerden türemiş alkoller de vardır:
Alkollerin Adlandırılması
Örnek:
Alkinlerden türemiş alkoller de vardır:
Örnek:
Siklo alkoller de vardır:
Mono ve Poli Alkoller
OH sayısı 1 tane olan alkollere monoalkoller, 1’den çok olanlara polialkoller denir.
Monoalkollere Örnekler:
Polialakollere Örnekler:
Etandiol ve Gliserin
Etandiol – C2H4(OH)2
- Etandiol, bazı polimerlerin üretiminde ham madde olarak kullanılır.
- Etandiol, donmayı önleyici (antifriz) bir maddedir.
- Ancak zehirli bir madde olmasından dolayı; araç motorlarında antifriz olarak propilen glikol (1,2-propandiol)
Gliserin – C3H6(OH)3
- Gliserin, tatlandırıcı madde olarak gıda endüstrisinde kullanılmaktadır.
- Ağız bakım suyu, nemlendirici krem gibi kişisel bakım ürünlerinin, şurupların ve bazı ilaçların yapısında gliserin vardır.
- Ayrıca gliserin, bazı patlayıcıların üretiminde (nitro gliserin) ham madde olarak önemli bir yere sahiptir.
Primer – Sekonder – Tersiyer Alkoller
- -OH grubunun bağlı olduğu C atomu:
- Birincil veya primer (1o) ise; o alkol primer (1o) alkol olarak sınıflandırılır.
- İkincil veya sekonder (2o) ise; o alkol sekonder (2o) alkol olarak sınıflandırılır.
- Üçüncül veya tersiyer (3o) ise; o alkol tersiyer (3o) alkol olarak sınıflandırılır.
- Primer alkoller 2 basamak, sekonder alkoler 1 basamak yükseltgenebilirken, tersiyer alkoller yükseltgenemez.
Primer – Sekonder – Tersiyer Alkoller
Çıkmış Soru:
Alkollerin Fiziksel Özellikleri
- Alkoller, sahip oldukları -OH grubundan dolayı polar bileşiklerdir.
- Özellikle karbon sayısı az olan alkoller suda çok iyi çözünür
- Suda moleküler olarak çözünürler.
- Hidrojen bağı kurma yetenekleri vardır.
- Kaynama noktaları, hidrojen bağı kuramayan organik bileşiklerden daha yüksektir.
- Sulu çözeltilerinde hidrojen bağları kurulur.
- Alkollerdeki -OH sayısı arttıkça kaynama noktası ve sudaki çözünürlük artar.
- Monoalkoller ile aynı formüle sahip eterler fonksiyonel grup izomerleridir.
Metanol (CH3OH)
- Alkollerin en basit üyesi metanoldür.
- Metanol, önceki yıllarda odunun kuru olarak (havasız ortamda, yüksek sıcaklıklarda) damıtılmasıyla elde edilirdi. Bu nedenle metanol, “odun alkolü” olarak da bilinir.
- Günümüzde metanol, yüksek sıcaklık ve basınçta karbonmonoksitin (CO), hidrojen gazı (H2(g)) ile tepkimesinden elde edilir.
- Metanol, oldukça zehirli bir maddedir.
- Az miktarda metanolün yutulması körlüğe, fazla miktarda yutulması (yaklaşık 30 mL) ölüme yol açmaktadır.
- Metanol zehirlenmesi, buharının uzun süre solunması ya da cildin uzun süre metanole maruz kalması ile de mümkündür.
- Metanolü, koku ve görünüm açısından çok benzediği etanolden ayırt etmek çok zordur.
- Metanol bir basamak yükseltgendiğinde, formaldehite, iki basamak yükseltgendiğinde formik asite dönüşür.
Etanol (C2H5OH)
- Şekerlerin (karbonhidratların) fermantasyonuyla elde edilir:
- Dezenfektan ve antiseptik olarak etanol kullanılır.
- Etene su ile katılması ile elde edilir:
- Alkil halojenürlerin, sodyum hidroksit çözeltisinde ısıtılmasıyla elde edilebilir (yer değiştirme tepkimesi):
- Etanol; bir basamak yükseltgendiğinde etanale (bir çeşit aldehit), iki basamak yükseltgendiğinde etanoik asite dönüşür.
Etanol (C2H5OH)
- Mısır, buğday, şeker kamışının mayalanmasından elde edilen etanol, biyoetanol (biyoyakıt) olarak adlandırılır.
- Uçaklarında roket yakıtı olarak da kullanılmaktadır.
- Önemli bir organik çözücüdür.
- Etanol moleküllerinden dietil eter (etoksi etan) elde edilir. Bu tepkime kondenzasyon tepkimesine bir örnektir:
- Aynı tepkime 170oC’de gerçekleşirse; 1 tane alkolden 1 tane su kopar ve alken oluşur.
- Aynı tepkime 170oC’de gerçekleşirse; 1 tane alkolden 1 tane su kopar ve alken oluşur.
- Etanolün, karboksilik asitlerle tepkimesiyle esterler elde edilir (esterleşme tepkimesi).
Alkoller
Örnek:
Alkoller
Örnek:
SON
Bu ders burada biter 🙁
sitecenneti.com/kimya ve derscenneti.com
işbirliği ile….