Organik Bileşikler → 2. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Süre: 40 dakika
• Gerekli Bilgiler:
  • Karboksilli Asitler
• Öğretmen:
  • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

• Esterler
  • Esterlerin Adlandırılması
  • Esterlerin Fiziksel Özellikleri
  • Esterlerin Kimyasal Özellikleri
  • Yağlar
  • Lanolin
  • Bal Mumu
  • Balsam

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

• Genel gösterim:
  • R₁CO₂R₂
  • R₁COOR₂
• Genel formül:
  • C_nH_2nO₂

• Esterlerde fonksiyonel grup, –CO₂ ya da –COO grubudur.
• Esterler, bir karboksilli asit ile bir alkolün tepkimesi ile oluşur.

• Esterlerin IUPAC adlandırılmasında:
  • Alkolden gelen alkilin adı söylenir.
  • “-C=O” grubunun yer aldığı en uzun karbon zinciri “alkan + oat” şeklinde okunur.

alkolün alkili + asidin alkanı + oat

• Yaygın isimlendirmede şu iki yöntem kullanılabilir:
  1. Asitin alkil esteri
     • Mesela: Etanoik asidin metil esteri
  2. “Alkolden gelen alkil grubu + yaygın ön ek + at” şeklindedir.
     • Mesela: Etil asetat ve metil asetat

Örnek:

• Esterler birçok meyvenin güzel kokmasını sağlayan bileşiklerdir.
  • Muzun kendine has güzel kokusu izopentil asetat
  • Portakalın güzel kokusu ise n -oktil asetat moleküllerinden kaynaklanmaktadır.

• Polar moleküllerdir.
• Karbon sayısı arttıkça, sudaki çözünürlük azalır, kaynama noktası artar.

• Esterler güzel kokulu ve tatlı maddeler olmalarından dolayı, yapay tatlandırıcılarda ve parfüm üretiminde kullanılır.
• Boya, vernik ve bazı plastik maddeleri çözmeye de yarar.
  • Örneğin etil asetat, boya ve yapıştırıcı maddelere çözücü ve seyreltici etki yapar.
• Şekerlemelerde ve parfümlerde kullanılan etil asetat, tırnak boyasının temizlenmesinde kullanılan asetonun içine de karıştırılır.

• Karbon sayıları aynı olan monoasitler ile fonksiyonel grup izomerleridir.
  

• Yüzey aktif maddelerdir.
  • Alkoller, sabunlar ve deterjanlar gibi…

• Dimerleşemezler.
• Karboksilik asit molekülü ile bir alkol molekülü tepkimeye girdiğinde ester elde edilir.
  • Bu tepkimede ester molekülü ile birlikte su molekülü de oluşur.
  • Bu tür tepkimeler esterleşme tepkimeleri olarak bilinir.
  • Esterleşme tepkimeleri H₂SO₄ ya da HCl katalizörlüğünde gerçekleşir.

Aşağıdaki esterleşme tepkimesinde metil etanoat esteri oluşmaktadır:

• Koyun yününden elde edilir.
• Doğal bir ester bileşiğidir.
• Kozmetik sektöründe kişisel bakım ürünlerinde (cilt bakım ürünleri, dudak kremi, yüz kremi gibi)
• Yağlayıcı
• Pas önleyici
• Ayakkabı cilasında…
  kullanılmaktadır.

• Bal peteklerinin eritilmesiyle elde edilir.
• Yumuşak sarı renkte ve mumsu bir maddedir.
• Yapay olarak üretilebilmektedir.
• Kalıp çıkarmada, mum ve heykel yapımında kullanılır.
• Bazı gıdaların bozulmasını engellemek
• Gıdaları nemden korumak için gıda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
• Gıda kodu: E90

• Bazı çam ve tropikal ağaçların reçinesidir.
• Yapısında alkol ve karboksilli asitler de vardır.
• Sakız üretiminde
• Parfümlerde
• Öksürük şuruplarında
• Boğaz ağrısının giderilmesinde
• Yağları çözmede
  kullanılır.