Modern Atom Teorisi → 5. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Gerekli Bilgiler:
  • Atom ve Periyodik Sistem (Kimya 9)
  • Kimyasal Türler Arası Etkileşimler (Kimya 9)
• Öğretmen:
  • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

• Yükseltgenme Basamakları
  • Yükseltgenme Basamağı Nedir?
  • Ezberlenmesi Gereken Yükseltgenme Basamakları
  • Yükseltgenme Basamağı Hesaplama

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Yükseltgenme Basamağı Nedir?

• Bir atomun aldığı, verdiği ya da ortaklaşa kullandığı elektron sayısına yükseltgenme basamağı denir.
  • Yük veya değerlik de denir.
  • Kararlılık (oktet ve dublet tamamlama) sağlar.
  • İyonik bağlı bileşiklerdeki atomların yükü için iyon yükü ifadesi de kullanılabilir.
  • Kovalent bileşiklerdeki atomların yükü için yükseltgenme basamağı kavramını kullanmak daha doğrudur.

Al³⁺

O^2-

Al₂O₃

Bileşiklerde Yükseltgenme Basamakları Görünmez

• Bileşik formüllerinde gördüğümüz her bir atomun bir yükseltgenme basamağı vardır fakat yazılmazlar.
  • Mesela CaCO₃ bileşiğinde
    • Ca²⁺
    • C⁴⁺
    • O^2-
      yüklüdür.
• Bazı sorularda bileşiklerdeki atomların yükseltgenme basamağını hesaplamamız gerekecek.

Ezberlenmesi Gereken Yükseltgenme Basamakları

• Yükseltgenme basamağı hesaplayabilmek için yandaki iyonlar, yükleri ile ezberlenmelidir.
• Hatırlatma:
  • Ka+yon: + yüklü iyon
  • Anyon: – yüklü iyon

• Bileşiğe katılmamış atomlar yükleri ile verilir:
  • Nötr atomlar: Fe, Cu, Ca, Na…
  • İyonlar: Fe²⁺, N^3-, Na⁺, Mg²⁺…
• Element moleküllerindeki atomların yükleri sıfırdır: H₂, Cl₂, Br₂, F₂, O₂,…
• Metaller, hep pozitif yüklüdür.
• Bileşiklerde, en az bir anyon ve en az bir katyon vardır.

• O (Oksijen) atomu, bileşiklerinde -2 yüklüdür.
  • OF₂ bileşiğinde +2’dir.
• F (Flor) atomu, bütün bileşiklerinde -1 yük alır.
• H (Hidrojen) atomu, metallerle yaptığı bileşiklerde -1, ametallerle yaptıklarında ise +1 yüklüdür.
• 1A grubu metalleri bileşiklerde +1 yük alır: Li, Na, K, Rb, Cs, Fr

• 2A grubu metalleri ise +2 yük alır: Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra
• B grubu metallerinin farklı bileşiklerinde farklı yükler alabilmektedir.
  • Demir (Fe): +2ve +3
• İyonik bileşiklerde, çaprazlamaya dikkat ederek yükleri görmek mümkündür.
  • Mesela; FeCl₃ bileşiğinde, Fe atomu Fe³⁺; Cl atomu da Cl^1- yüklüdür.

Örnek:

I) N₂
II) NH₃
III) N₂O₄
IV) NO₃^–

Yukarıda verilen kimyasal türlerde, Azot (N) atomlarının yükseltgenme basamaklarını hesaplayınız.

Örnek:

NH₄NO₃ (Amonyum nitrat) bileşiğindeki N (azot) atomlarının yükseltgenme basamaklarını hesaplayınız.

Örnek:

Ca₃(PO₄)₂ bileşiğindeki, P (Fosfor) atomunun yükseltgenme basamağını hesaplayınız.