Karbon Kimyasına Giriş → 2. Bölüm

DERS

AYT Kimya

Kimya 12

KONU

ÜNİTE II

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

II. Bölüm

2. Bölüm: Basit Formül ve Molekül Formülü

Dersin Özellikleri:

  • Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
  • Gerekli Bilgiler:
    • Kimyasal Hesaplamalar
  • Öğretmen:
    • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

  • Formül Nedir?
  • Organik Bileşiklerin Formülleri
    • Molekül Formülü
    • Basit Formül ( Kaba veya Ampirik formül de denir.)
    • Açık Formül
    • Yarı Açık Formül
    • Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü
  • Formül Bulma Problemleri

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Formül Nedir?

Formül Nedir?

  • Kovalent bileşiklerde:
    • Molekülleri vardır.
    • Formülleri, bir molekülde bulunan atomları ve sayılarını gösterir.
  • İyonik bileşiklerde:
    • Molekülleri yok, kristalleri vardır.
    • Formülleri, kristallerinin birim hücresinde bulunan iyonların oranını gösterir.

NaCl Kristali

  • NaCl iyonik bileşiktir.
  • Kirstallerinde 1 tane Na+ iyonuna karşılık 1 tane Cl– iyonu bulunur.
NaCl (Yemek Tuzu) Kristali
NaCl Birim Hücresi

CH4 Molekülü

  • CH4 bileşiği kovalenttir.
  • Molekülleri vardır.
  • Bir molekülünde:
    • 1 C atomu 4 H atomu vardır.
Metan Molekülü
CH4 Molekülü

Organik Bileşiklerin Formülleri

  • Molekülleri göstermenin birden fazla yolu vardır. Bunlar:
    1. Molekül Formülü
    2. Basit Formül (Kaba veya Ampirik formül)
    3. Açık Formül
    4. Yarı Açık Formül
    5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

1. Molekül (Bileşik) Formülü

  • Bir tane molekülde, hangi atomların kaçar tane bulunduğu gösteren formüldür.
  • Aşağıda bazı bileşiklerin molekül formülleri verilmiştir:
    • H2O (Su)
    • CH4 (Metan)
    • C2H2 (Asetilen)
    • C2H6 (Etan)
    • C4H10 (Bütan)
    • C2H5OH (Etil alkol)

2. Basit (Kaba-Amprik) Formül

  • Molekül formüllerinin sadeleştirilmesi ile elde edilir.
  • Basit formülün başlıca özellikleri:
    • Kaç ile sadeleştiği bilinmiyorsa molekül formülüne ulaşılamaz.
    • Bileşikteki oranlar değişmez.
    • Farklı bileşiklerin basit formülleri aynı da olabilir.
    • Bazı bileşiklerde, molekül formülü ile basit formül aynı olabilir.

Bazı bileşiklerin molekül ve kaba formülleri şöyledir:

Bazı bileşiklerin basit ve molekül formülleri

2. Basit (Kaba-Amprik) Formül

Örnek

Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin molekül formülüyle basit formülü aynı değildir?

A) C5H12
B) CH₃COOH
C) C₂H₅OH
D) C₃H₈
E) C₃H₆O₂

3. Açık Formül (Yapı Formülü)

  • Molekül, kovalent bağları ile gösterilir.
  • Kovalent bağ; atomların arasına çizilen kısa bir çizgi ile (“―“) gösterilir.
Bazı bileşiklerin açık formülleri

4. Yarı Açık Formül

  • Açık formüle benzer fakat:
    • H atomunun bağları gösterilmez.
    • Bazen C atomlarının da bağları gösterilmeyebilir.

C3H6 (propan) bileşiğinin farklı gösterimleri:

Molekül Formülü

C3H8

Açık Formülü

Propan-açık-yapı-formülü-dersegeldim

Yarı Açık Formülü

Propan-yarı-açık-yapı-formülü-dersegeldim

5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

  • Genellikle, sadece karbonlar arası kovalent bağlar görünür.
  • Yapı formülünden şunlar silinerek elde edilir:
    • C atomları
    • C atomlarına bağlı H atomları
    • C―H bağları
    • H’nin bağları
    • Geriye kalan bağlar zikzaklı çizilir.

C4H8 (bütan) bileşiğinin farklı gösterimleri:

Molekül Formülü

C4H10

Açık Formülü

Çizgi-Bağ Formülü

Çizgi-Bağ Formülü

Karbon-Kimyasına-Giriş-Çizgi-Bağ-İskelet-Formülü-Örnek-1

5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

Örnek

Aşağıda yapı formülü verilen bileşiğin çizgi-bağ formülünü yazınız.

Siklobütna-çizig-bağ-iskelet-formülü-dersegeldim

5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

  • Çizgi-bağ formüllerinde, C ve H dışındaki ametaller görünür.
  • C atomu dışındaki atomlara bağlanan H atomları da görünür.

Örnek

Aşağıda yapı formülü verilen bileşiğin çizgi-bağ formülünü yazınız.

Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

Kaba Formül Bulma Problemleri

Kaba formül bulmanın iki yolu vardır. Bu yollar şunlardır:

  1. Elementlerin miktarları belli ise:
    • Bileşikteki her bir elementin teker teker mol sayısı hesaplanır.
    • Hesaplanan mol sayıları formülde, elementlerinin altına yazılır.
    • Sayılar tam değilse en küçük tam sayılara çevrilir.

Örnek

Sadece karbon ve hidrojenden oluşan bir bileşiğin 3,2 gramında 2,4 gram C elementi tespit edilmiştir.

Buna göre bu bileşiğin kaba formülü nedir? (C: 12 g/mol, H: 1 g/mol)

Kaba Formül Bulma Problemleri

Kaba formül bulmanın ikinci yolu:

  1. Denkleşmiş kimyasal tepkime denklemi verilir ya da tarif edilir ise:
    • Tepkime denklemi yazılır.
    • Denkleştirme kurallarına göre bileşiğin formülünü bulunur.

Örnek

X + 3O2 → 2CO2 + 3H2O

Yukarıda verilen tepkimeye göre X bileşiğinin formülü nedir?

Kaba Formül Bulma Problemleri

  • Kaba formülü ve mol ağırlığını biliyorsak, molekül formülünü de bulabiliriz.

Örnek

Karbon ve hidrojenden oluşan bir organik bileşik analiz edildiğinde, kütlece %10 hidrojen elementinden oluştuğu anlaşılıyor.

Bu bileşiğin mol ağırlığının 80 olduğu bilindiğine göre, molekül formülü nedir? (C: 12 g/mol, H: 1 g/mol)

Karbon Kimyasına Giriş

II. Bölüm
(Basit Formül ve Molekül Formülü)

Bitti 🙁