Kimya Her Yerde → 1. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Süre: 40 dakika
• Gerekli Bilgiler:
  • Kimyanın Sembolik Dili
  • Asitler ve Bazlar
• Öğretmen:
  • Gökalp AY

Anlatılacak Başlıklar*:

• Yaygın Günlük Hayat Kimyasalları
  • Temizlik Maddelerinin Özellikleri
  • Yaygın Polimerlerin Kullanım Alanları
  • Geri Dönüşümün Ülke Ekonomisine Katkısı
  • Kozmetik Malzemelerin İçerdiği Zararlı Kimyasallar
  • İlaç Formları

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Temizlik Maddesi Nedir?

• Vücudumuzu veya eşyalarımız kirlerden veya mikroplardan arındırmak için kullanılan kimyasallara temizlik maddesi denir.

Kir Nedir?

• Kirler, elbisemize ya da vücudumuza sonradan yerleşen ve bizi rahatsız eden her şeydir.
• Temizlik maddelerinin amacı, suyun çıkaramadığı kirleri çıkarmaktır.

Temizlik Maddeleri Hangileridir?

• Sabunlar
• Deterjanlar
• Çamaşır suları
• Şampuanlar
• Diş macunları

Sabun Nedir?

• Yağ asitlerinin tuzlarıdır.
• Sıvı yağın;
  • NaOH ile tepkimesinden katı sabun
  • KOH ile tepkimesinden sıvı sabun (arap sabunu) elde edilir.
  • Katı ve sıvı sabunun formülünde sadece Na ve K farkı vardır.

Sabunun Formülü Nedir?

Hidrofil ve Hidrofob Uçlar

• Sabun molekülünün baş kısmı hidrofil (suyu sever), kuyruk kısmı hidrofobdur (suyu sevmez).

Deterjan Nedir?

• Petrolden elde edilir ve sabundan daha etkili bir tuzdur.

Deterjanın Formülü Nedir?

Başka Bir Deterjan Formülü

Hidrofil ve Hidrofob Uçlar

• Sabun molekülünün baş kısmı hidrofil (suyu sever), kuyruk kısmı hidrofobdur (suyu sevmez).

Miseller Oluşturarak Temizler

• Moleküller hidrofob kısımları kiri, hidrofil kısımları suyu tutar ve kirler suyla akar gider.

Sabunlar:

• Bitkisel ya da hayvansal yağlardan yapılırlar.
• Sağlığa zararlı değil ve çevrecidirler.
• Sert sularda temizleme özellikleri azalır.
• Çamaşırları fazla yıpratmaz.
• Yüzey aktif maddelerdir.
• Sabunların katkı maddeleri genellikle;
  • boyar maddeler
  • tuz ve silikatlar (verimi artırır)
  • talk (verimi artırır)
  • esanslarıdır.

Deterjanlar:

• Petrol türevi maddelerden üretilirler.
• Sağlığa ve çevreye zararlıdır.
• Sert sulardan etkilenmezler.
• Deterjanlar, ağartıcı maddelerdir.
• Yüzey aktif maddelerdir.
• Deterjanların temel bileşenleri;
  • sertlik gidericiler
  • kirin geri dönüşümünü önleyiciler
  • ağartıcılar
  • dolgu maddeleridir.

Örnek:

Aşağıda verilen ifadelerden hangisi sabun ve deterjanların ortak bir özelliğidir?

A) Toprak ve su kirliliğine neden olurlar.
B) Sert sularda da köpürürler.
C) Yüzey aktif maddelerdir.
D) Petrol türevi maddelerden üretilir.
E) Sıvı formuna “Arap sabunu” denir.

Örnek:

Müge, bilgisayarda, kimya dersi performans ödevi olarak aşağıdaki molekül modelini hazırlamıştır. Öğretmeni, bu ödevi tahtaya asarak, sınıfa ödevdeki molekül hakkında sorular sormuştur.

Parmak kaldıran beş öğrenci, bu molekül ile ilgili olarak aşağıdaki bilgileri vermiştir. Buna göre bu bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Molekülün baş ve kuyruk kısmı vardır.
B) Molekül bir deterjan molekülüdür.
C) Molekülde -SO₃Na kısmı hidrofil, geriye kalan kısmı ise hidrofobdur.
D) Molekülün çevreye hiç bir zararı yoktur.
E) Kire bağlanan kısmı kuyruk kısmıdır.

Kişisel Temizlik Nedir?

• Vücudun temizlenmesi ve bakımı demektir.

Kişisel Temizlik Maddeleri Nelerdir?

• Katı ve sıvı sabunlar
• Şampuanlar
• Diş macunları

Faydaları

1. Ciltteki kiri ortamdan uzaklaştırır.
2. Sabunlar biyolojik olarak parçalandığı için diğer temizlik maddelerine göre su ve toprak kirliliğine neden olmazlar.
3. Eldesi kolay ve ucuzdur.

Zararları

1. Aşırısı cilt kuruluğuna neden olur.
2. Alerjiktir.
3. Islak kalan yüzeyinde bakteri ve mantar barındırabilir.
4. Aşırısı yararlı bakterilerin yok olmasına neden olabilir.
5. Triklosan içerenlerin, iskelet ve kas sistemini olumsuz yönde etkilediği ortaya çıkmıştır.

Faydaları

1. Ciltteki kiri temizler.
2. Katı sabunlara göre daha hijyeniktir ve kullanımı daha kolaydır.
3. pH’ı cilt pH’ına daha yakın olduğundan hassas ciltler için daha uygundur. Katı sabuna göre cildi daha az kurutur.
4. Kullanıcılar arasında mikrop geçişine neden olmaz.

Zararları

1. Ek ambalaj gerektirdiği için daha pahalıdır ve ülke ekonomisine zarar verir.
2. Plastik kaplarda saklandığı için çevre dostu değildir.
3. Daha çok su tüketimine neden olur.
4. Aşırı tüketirsek, vücudumuzu hastalıklardan koruyan bakterilerin yok olmasına neden olabiliriz.

Faydaları

1. Kir, toz ve yağları saçlardan arındırır.
2. Kullanımı kolaydır.
3. Kullanılan katkı maddelerine göre saçı onarma, hızlı uzatma ve saçın dökülmesine engel olma gibi özelliklere sahip olabilir.

Zararları

1. Yapısında birçok kimyasal madde kullanılır. Kullanılan kimyasalların alerjiden kansere kadar çeşitli yan etkileri vardır.
2. Fazla kullanılması saç dökülmesine neden olabilir.
3. Aşırı tüketirsek, vücudumuzu hastalıklardan koruyan bakterilerin yok olmasına neden olabiliriz.

Faydaları

• Bazik maddelerdir.
• Yiyecek parçalarının asidik özelliğini nötralize ederler, böylece, diş çürümelerini engellerler.

Zararları

• Aşırısı diş minesinin aşınmasına neden olur.
• Florürlü diş macunlarının uzun süre kullanılması kalıcı diş rengi bozukluğu, mide rahatsızlıkları ve deri döküntüleri yapabilir.
• Su kirliliğine neden olabilir.
• Triklosanlı olanların, iskelet ve kas sistemini olumsuz yönde etkilediği ortaya çıkmıştır.

Hijyen Nedir?

• Sağlığı korunmak için alınan temizlik önlemleri hijyen olarak adlandırılır.

Dezenfeksiyon Nedir?

• Dezenfeksiyon; ortamdaki mikroorganizmaların (bakteri ve virüslerin) yok edilmesidir.
• Dezenfeksiyon işlemi bitince, ortam dezenfekte edilmiş olur.

Hijyen Amacıyla Kullanılan Temizlik Maddeleri

1. Çamaşır suyu
2. Kireç kaymağı

• Sodyum hipokloritin (NaCIO) sulu çözeltisidir.
• Yükseltgen özelliğe sahiptir:
  • Enzim aktivitesini bozar ve mikropları öldürür.
  • Ağartma işlemleri için kullanılır.
• Ciltle temas ettirilmemelidir.

• Temizleme etkisi, suya atıldığında oluşan NaOH (sodyum hidroksit) bazından
• Ağartıcı ve mikrop öldürücü etkisi ise oluşan HOCl (hipokloröz asidi) asidinden kaynaklanır.

NaOCl_(k) + H₂O_(s) → HOCl_(suda) + NaOH_(suda)

• Başka bir ağartıcı ise hidrojen peroksit (H₂O₂) bileşiğdir.
  • Kuvvetli bir oksitleyici olan hidrojen peroksit de enzim aktivitesini bozarak hijyenik temizlik sağlar.

• Sönmüş kireç çözeltisinden Cl_2(g) gazı geçirilerek üretilir.

• Suda; hipokloröz asiti (HOCI) oluşturur.

• Granül veya tablet şeklinde olan beyaz bir katıdır.

2Ca(OH)_2(suda) + Cl_2(g) → Ca(OCl)_2(suda) + CaCl_2(suda) + 2H₂O_(s)

Ca(OCl)_2(k) + 2H₂O_(s) → 2HOCl_(suda) + Ca(OH)_2(suda)

• Sebze ve meyveleri dezenfekte etmede kullanılır.
• Havuz suyunu dezenfekte eder.
• Reçellerde, meyvelerin dağılmaması için kullanılır.
• Arıcılıkta dezenfeksiyon için kireç kaymağı ve çamaşır suyundan yararlanılır.

Polimer Nedir?

• Küçük moleküllerin peş peşe bağlanarak oluşturduğu devasa moleküllere polimer molekülleri deni.
• Polimer molekülleri polimer maddelerin yapıtaşıdır.

Mono-Poli-Mer Kavramları

• Mono: tek
• Poli: çok
• Mer: parça demektir.
  • Polimer: Çok parçalı
  • Monomer: Tek parça

Polimerleşme Nedir?

• Monomerlerin kovalent bağlar kurarak, polimerlere dönüşme tepkimesidir.

Polimerleşme Tepkimesi Nasıl Tanınır?

• Polimerleşme tepkimelerinde, formül değişse de format genellikle aşağıdaki gibidir:

Çevremizdeki Bazı Polimerler

Örnek:

Bir polimere ihtiyacınız varsa, aşağıdakilerden hangisini kullanmanız doğru olmaz?

A) Teflon
B) Kauçuk
C) Kevlar
D) PET şişe
E) Kostik

Kauçuk Nedir?

• Kauçuk ağacı tropikal bir ağaç türüdür.
• Kauçuk ağacının kabuğuna çizikler atıldığında lateks olarak bilinen süt beyazı bir sıvı elde edilir.
• Elde edilen bu sıvı, doğal kauçuğun başlıca kaynağı olan bir polimerdir.
• Sentetik kauçuk; petrol, kömür veya diğer hidrokarbonlardan elde edilir.

Kauçuk Nerede Kullanılır?

• Ayakkabı tabanları, suni deriler
• Paspaslar, döşeme malzemeleri
• Sağlık malzemeleri
• Oyuncak toplar
• Temizlik ve ameliyat eldivenleri
• Ambalaj malzemesi
• Poşet yapımında
• Telefon kablolarının yalıtımında
• Araba lastikleri

Polietilen (PE) Nedir?

• Etilen (C₂H₄) monomerinin polimerleşmesi sonucu elde edilen sentetik bir polimerdir.
• En çok kullanılan polimerlerden biridir.

Polietilen (PE) Nerede Kullanılır?

Kevlar Nedir?

• Kevlar, amin ve asit klorürlerin tepkimesi sonucu elde edilen sentetik bir polimerdir.

Kevlar Nerede Kullanılır?

• Kurşun geçirmez ve yüksek sıcaklığa dayanıklı giysiler
• Zırhlı araç gövdesi
• Uçak kanadı
• Gemi halatı
• Paraşüt ve dağcılık ipleri
• Fren balatası

Polietilen Teraftalat (PET) Nedir?

• Polietilen teraftalat (PET), etilen glikol ve teraftalik asidin polimerleşmesi sonucu oluşur.

Polietilen Teraftalat (PET) Nerede Kullanılır?

• İçecek şişesi
• Kavanoz
• Film (Aşağıda)
  
• Ambalaj malzemesi
• “Pet” şişeler, polietilen teraftalat polimerinden üretilir.

Teflon Nedir?

• Politetraflor eten, tetraflor eten monomerinin polimerleşmesi sonucu elde edilir.

Teflon Nerede Kullanılır?

• Yapışmaz tava ve tencere yapımında
• Su borusu montajı için teflon bantlar vardır.
• Uçak ve otomobil endüstrisinde
• Araçlarda bilye yataklarının (rulman) iç yüzeylerinde

Polistiren (PS) Nedir?

• Polistiren, fenil eten (stiren) monomerinin polimerleşme tepkimesi sonucunda oluşur.

Polistiren (PS) Nerede Kullanılır?

• Tek kullanımlık tabak, çatal, kaşık, bıçak gibi araç gereçlerin yapımında
• Yumurta ve meyve ambalajları
• Plastik köpükler
• Bitki saksıları
• Çatı kaplama malzemeleri

Polivinil Klorür (PVC) Nedir?

• Polivinil klorür, vinil klorür monomerinin polimerleşmesi sonucu elde edilir.

Polivinil Klorür (PVC) Nerede Kullanılır?

• Elektrik kablolarının yalıtımında
• Kapı, pencere, çatı ve yer kaplaması
• Su borusu
  
• Tıbbi malzemelerin yapımında

Örnek:

• Tek kullanımlık tabak, çatal, kaşık, bıçak gibi araç gereçlerin yapımında
• Yumurta ve meyve ambalajlarında
• Plastik köpüklerde
• Bitki saksıları üretiminde
• Çatı kaplama malzemelerinde

Yukarıda bazı kullanım alanları verilen polimer aşağıdakilerden hangisidir?

A) Polietilen Teraftalat (PET)
B) Politetraflor Eten (PTFE veya Teflon)
C) Polietilen (PE)
D) Polistiren (PS)
E) Kevlar

Plastikleştiriciler:

• Polimerleri yumuşak ve esnek bir hale getirirler.
• Birçoğu;
  • endokrin sistemini bozar, tümör oluşumuna neden olur,
  • doğum kusurları
  • gelişim bozukluklarına yol açabilir.
• Adipat ve ftalat, plastikleştiricilerdendir.

Ftalatlar:

• Vücuda geçebilirler.
• Hormon sistemine zarar verir.
• Kanserojen etki gösterir.
• Bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır.

Kurşun bileşikleri:

• Bazı plastik oyuncaklara eklenen kurşun (Pb) bileşikleri:
  • Yüksek ısıda solunum yoluyla vücuda geçebilir.
  • Kanserojendir.

Bisfenol-A:

• Oyuncaklarda kullanılır.
• Obezite
• Depresyon
• Göğüs kanserine neden olabilir.

Elyaf:

• Tekstil ürünlerinde kullanılır.
• Göz, cilt ve solunum yollarında tahrişe neden olur.
• Elyafa katılan kimyasallar:
  • alerji ve solunum yolları rahatsızlığına neden olabilir.

Etilen Glikol:

• Plastik su şişeleri
• Bebek önlükleri
• Oyuncaklar
• Kostümlerde kullanılır.
• Gözlerin ve solunum yollarının tahrişine neden olur.
• Yandığında toksik gaz üretir.
• Kanserojen olabilir.

Polipropilen (PP):

• Genellikle renkli oyuncaklarda kullanılır.
• Yüksek sıcaklıkta toksik kimyasallara dönüşür.

Polivinil Klorür (PVC):

• Üretim sırasında zararlı katkı maddeleri katılmaktadır.
• Üretimi kanserojen olan dioksin ürettiği için sağlığa zararlıdır.
• Çevre dostu değildir.

Polibromo Bifeniller (PBB):

• Alev geciktirici olarak da adlandırılırlar.
• Tekstil ürünlerinin ateşe karşı dayanıklılığını arttırır.
• Bu bileşikler, bağışıklık ve üreme sistemini olumsuz yönde etkiler.

Polistiren:

• Kolay kalıplanabildiği için lego bloklarının yapımında kullanılır.
• Sinir sistemine zarar verir.
• Kanserojendir.

Polyester:

• Polyester plastik ve naylon karışımıdır.
• Kumaşlarda çok sık kullanılır.
• Vücudun nefes almasını engellediği için vücudun ısı dengesini bozar, çeşitli enfeksiyonlara neden olur.
• İç çamaşırlarında kullanılan polyester, üreme sorunları ortaya çıkarabilir.

Geri Dönüşüm Nedir?

• Geri dönüşüm, kullanılmış malzemeleri tekrar kullanılabilir malzemelere veya ürünlere dönüştürme işlemine denir.

Geri Dönüşümü Mümkün Olan Maddeler Nelerdir?

• Metaller
• Kağıtlar
• Polimerler
• Camlar
• Piller
• Elektronik cihazlar

Geri dönüştürülebilen hiçbir şey çöp değildir.

Geri Dönüşümün Ülke Ekonomisine Katkısı

• Ülke kaynaklarının verimli kullanılmasını sağlar.
• Enerji tasarrufu sağlar
• Doğanın korunmasını sağlar.
• Yeni iş olanakları sunar.
• Gelişmişlik seviyesini gösterir.

Kozmetik Malzemesi Nedir?

• Kozmetik, insan vücudunun bakımı, temizlenmesi ve onu daha güzel hâle getirmek için kullanılan ürünlerin tümünü kapsar.

Kozmetik Ürünler Nelerdir?

• Makyaj malzemeleri
• Parfümler
• Deodorantlar
• Kolonya
• Dövmeler
• Nemlendiriciler
• Güneş kremleri
• Saç boyları
• Jöle

Kozmetik Ürünlerde Kullanılan Yaygın Kimyasallar Nelerdir?

• Koku vericiler
• Koruyucular
• Antioksidanlar
• Ultraviyole emici
• Nemlendiriciler
• Yumuşatıcılar
• Emülgatörler
• Renk vericiler

Koruyucular:

• Mikroorganizmaların çoğalmasını önlemek için kullanılırlar.
• Parabenler; toksik (zehirli) etkiye sahiptir.
• Quaternium-15 formaldehit açığa çıkarır.
• Formaldehit:
  • Kanserojendir.
  • Yasaklanmıştır.

Ağır Metaller:

• Boyaların kalıcılığı ve parlaklığını arttırırlar.
  • Bakır (Cu)
  • Kadmiyum (Cd)
  • Arsenik (As)
  • Kurşun (Pb)
  • Antimon (Sb)
• Kansere neden olabilirler.

Koku Maddeleri:

• Koku verirler ya da kötü kokuları maskelerler.
• Alerjik reaksiyonların %30 – 45’ini oluşturur.
• Alerjik reaksiyonlar;
  • cilt hassasiyeti
  • astım atakları
  • migren gibi yan etkilere neden olabilir.

Ftalatlar:

• Renkleri ve kokuları korumak için kullanılır.
• Vücuda geçebilirler.
• Endokrin/Hormon sistemine zarar verir.
• Kanserojen etki gösterir.
• Bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır.

Parfüm Kimyasalları Nelerdir?

• Esans yağları
• Koku vericiler
• Metilen klorid
• Metil-etil keton
• Etanol
• Benzil klorid
• Toluen
• Benzaldehit
• Benzil alkol

Parfüm Kimyasallarının Zararları

• Parfümde kullanılan bazı kimyasallar toksiktir.

Kalıcı Dövme Boyası

• Pigmentler (renk vericiler) ve bu pigmentleri içinde taşıyan taşıyıcılardan oluşur.
• Pigmentlerde:
  • Çeşitli metalik tuzlar
  • Organik boyalar
  • Plastikler vardır.
• Pigmentler alerjik olabilir.
• Ağır metal içerikleri kanserojendir.

Saç Boyası

• Saç boyalarındaki kimyasallar ve zararları:
  • Hidrojen peroksit: Saç dökülmesi
  • Amonyak: Kaşıntı, tahriş, yanma, akciğer tahrişi
  • PPD (para-fenilendiamin): Saç diplerinde yaralar, aşırı kepeklenme, kafa derisinde kızarıklık, şişlik, yüz ve gözlerde ödem yapabilir.
  • DMDM hidantoin (dimetil dimetilol hidantoin): Dokulara ve Bağışıklık sistemine zararlı
  • Parabenler: Toksiktirler (zehirli).
  • Kurşun asetat: Ağır metaldir, anemiye sebep olabilir.
  • Resorsinol: Tahriş, endokrin sistemine zararlı

Örnek:

I) DMDM hidantoin
II) Parabenler
III) Resorsinol

Yukarıda baz zararlı kimyasallar verilmiştir.

Hangileri; saç boyasında bulunabilen ve sağlığa zararlı olan kimyasallardandır?

İlaç Nedir?

• İlaç hastalığın tanısı, tedavisi veya önlenmesi için vücuda alınan veya uygulanan kimyasal maddedir.

İlaç Formları Nelerdir?

• İlaçlar 4 farklı formda olurlar. Bunlar şunlardır:
  1. Hap
  2. Şurup
  3. İğne
  4. Merhem

Neden Farklı İlaç Formları Var?

• Doğru dozda alınmasını sağlamak,
• Etken maddesini
  • dış etkilerden korumak,
  • mide suyu gibi asidik vücut sıvılarından korumak,
  • kokularını maskelemek (baskılama),
• İstenen bölgeye yerleştirmek,
• Etkisini sağlamak,
• Vücutta dağılım ve emilimini kontrol etmek,
• İstenilen şekilde çözünmesini sağlamaktır.

• Farklı dozlarda etken madde içerebilir.
• Sert, sıkıştırılmış ilaçlardır.
• Ağız yoluyla vücuda alınır.
• Haplar kolay tanınabilmesi için farklı renk ve şekillerde üretilebilir.
• Hapın bileşenlerinin tadını gizlemek, kolay yutulmasını sağlamak, çevreye daha dayanıklı hâle getirmek ve raf ömrünü uzatmak amacıyla kaplama veya kapsül uygulanabilir.

• Hapların:
  • Yutulan
  • Dil altına uygulanan
  • Emilen
  • Çiğnenen veya
  • Suda çözünerek uygulanan türleri vardır.

• Konsantre çözeltiler hâlinde hazırlanan sıvı ilaç formudur.
• Ağız yoluyla vücuda alınır.
• Aromalı şuruplar, etken maddenin rahatsızlık verici lezzetlerini baskılamak için uygun bir formdur.
• Genellikle hoş koku ve tadı olan şuruplar süspansiyon veya emülsiyon hâlinde olabilir. Bu tür ilaçlar kullanılmadan önce çalkalanarak, etken maddenin şurup içinde dağılması sağlanmalıdır.
• Şuruplara antimikrobiyal koruyucu maddeler eklenebilir.
• Doz hacmi önemli olduğu için belirtilen miktarda alınmalıdır.
• Toz hâlde olan ve suyla seyreltilen şuruplarda hazırlanma tarifine uyulmalıdır.

• Enjektör yardımıyla kas içine, damara, deri veya deri altına uygulanan steril çözeltilerdir.
• Genellikle diğer ilaç formlarına göre hızlı etki gösterir.
• Diğer formlarda alınması ilacın etkisini azaltırsa tercih edilebilir.
• Örneğin bazı ilaçlar ağızdan alınırsa mide asidi tarafından yok edilir.

• Etken maddenin dağıtıcı bir faz içinde bulunduğu ilaç formudur.
• Cilt ve mukoza yoluyla alınır.
• Merhemler, yarı sert, genellikle sürüldüğü yüzeyde kolay dağılması için yağlı hâldedir.
• Krem şeklinde yarı katı emülsiyon, jel veya daha akışkan losyon hâlinde bulunabilir.
• Etken madde genellikle su içermez ve cilt salgılarıyla karışmaz.

İlaçların Yan Etkileri Vardır

• İlaçların; hastalıkları tedavi edici etkisi yanında birçok “yan etkisi” olduğu unutulmamalıdır.
• İlaçların vücudumuzda neden olduğu istenmeyen tepkimelere yan etki denir.
• Yanlış ve gereksiz yere ilaç kullanılması insan sağlığına zarar verir.

İlaçlar Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

• İlaçların vücutta istenmeyen tepkimelere neden olmaması için şunlara dikkat edilmelidir:
  • İlacın doktor tarafından reçete edilmiş olmasına: Birine iyi gelen başkasına yan etki yapabilir.
  • Dozaj aralığına: Etki edebilmesi için gereken an az/en çok miktar aralığıdır.
  • Uygulanma şekline: Çiğnenerek, bölünerek veya suda çözülerek
  • Saklanma koşullarına: İlaçlar; serin ve gölge bir yerde saklanır.
• Kullanılmayan ilaçlar çevreye atılmamalıdır.
• Açık ya da kesik ambalajlı ilaçlar satın alınmamalıdır.
• Vitaminlerin de birer ilaç olduğu unutulmamalıdır.