Doğa ve Kimya → 1. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Süre: 40 dakika
• Gerekli Bilgiler:
  • Genel kültür düzeyinde atom bilgisi
• Öğretmen:
  • Gökalp AY

Anlatılacak Başlıklar*:

• Su ve Hayat
  • İnsan Vücudunda Su
  • Bitki ve Hayvanlar İçin Suyun Önemi
  • Endüstride Su Tüketimi
  • Dünyadaki Su Kaynakları
  • Suyun Sertliği

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

• Su olmadan, bildiğimiz anlamda, hayat da olamaz.
• Bebeklerde %75-80, yetişkin bir insan vücudunda ise %55-75 oranında su bulunur.
• Suyu, vücudumuza şu yollarla alırız:
  • İçerek
  • Yiyecek ve içecekler ile

• Suyu; vücudumuzdan şu yollarla atarız:
  • Nefes verirken
  • Terleme yolu ile
  • Boşaltım ile (idrar ve dışkı ile)
• Çoğu insan, su olmadan 7 günden fazla yaşayamaz.
• Günlük su ihtiyacının karşılanması için en ideal oran %60 su, %40 ise yiyecek ve içecekler olmalıdır.

• Gerekli tüm vücut fonksiyonlarının gerçekleşebilmesi için suya ihtiyaç vardır.
• En önemli besin maddesi olarak kabul edilir.
• Tüm sindirim ve emilim işlevleri için gereklidir.
• Bir kalorisi yoktur.
• Vücuttaki çoğu kimyasal tepkime, özellikle de enerji üretiminde yer alan metabolik reaksiyonlar sulu ortamda gerçekleşir.
• Vücut, fazla vücut ısısını düzenlemede suyu soğutucu olarak kullanır.
• İç organlardaki zarların ve iskelet sistemindeki eklemlerin kayganlığını sağlayarak hareketi kolaylaştırır.

Bitki ve Hayvanlar İçin Suyun Önemi

• Bitkiler için de temel maddelerden birisi sudur.
• Bitki topraktan aldığı suyu fotosentez işlemleri sırasında kullanır. Bu şekilde besin maddelerinin üretilmesi sağlanır.
• Topraktan alınması gereken diğer mineraller de, su yolu ile, bitkinin yapraklarına kadar taşınır.
• Terleme yolu ile de aldığı suyu tekrar dışarıya verir.
• Okyanuslarda yaşayan bazı organizmalar Dünya’daki oksijen gazının büyük bir yüzdesini sağlamaktadır.

Endüstride Su Tüketimi

• Tuzlu su korozyona (aşınmaya) neden olacağı için, endüstride tatlı su kullanılır.
• Endüstride kullanılan tatlı su oranı Dünya’daki tatlı suyun yaklaşık olarak %22’sidir.
• Endüstride su;
  • ham madde
  • solvent (çözücü)
  • soğutma sıvısı
  • taşıma maddesi
  • enerji kaynağı olarak kullanılabilir.

Bütün Su Kaynakları

Tatlı ve Tuzlu Suyun Oranları

Tatlı Suyun Dağılımı

Yüzeysel Suların Kıtalara Göre Dağlımı

• Amerika’da %45
• Asya’da %28
• Avrupa’da %15,5
• Afrika’da %9

Türkiye su zengini bir ülke değildir. Kişi başına düşen tatlı su miktarı da sürekli azalmaktadır.

Su Kaynaklarının Korunması

• Su kaynakların korumanın en etkili yolu, suyu kirletmemek ve tasarruflu kullanmaktır.
• Suyu tasarruflu kullanmak için alabileceğimiz tedbirler şunlardır:
  • Su kaçıran muslukların tamir edilmesi
  • Banyo, mutfak ve evin diğer bölümlerinde suyu tasarruflu kullanmak
  • Diş fırçalarken, sakal tıraşı olurken, elimizi sabunlarken suyu gereksiz yere harcamamak
  • Aşırı bulaşık ve çamaşır deterjanı kullanmamak
  • Mutfakta sürekli akan suyun altında bulaşık yıkamamak, bulaşık makinesi kullanmak
  • Bulaşık ve çamaşır makinelerini boş kullanmamak, tam kapasite ile çalıştırmak
  • Balkon gibi yıkanabilir alanların silinerek temizlenmesini sağlamak

Suyun Sertliği Nedir?

• Ca²⁺ ve Mg²⁺ iyonları suya sertlik veren iyonlardır.
• Suda, Ca²⁺ ve Mg²⁺ iyonlarını fazla çözmüş ise sert su, az çözmüş ise yumuşak sulardır.
• Bu iyonlar; suyun, temas ettiği kayalardan, kumdan ve topraktan gelir.

Geçici ve Kalıcı Sertlik

• Ca²⁺ ve Mg²⁺ iyonları;
  • Ca(HCO₃)₂ ve Mg(HCO₃)₂ tuzlarından geliyorsa oluşan sertlik geçici sertliktir.
  • CaSO₄, MgSO₄ gibi tuzların çözünmesinden geliyorsa, oluşan sertlik kalıcı sertlik olarak adlandırılır.
• Geçici sertlik suyun ısıtılması ile giderilebilirken, kalıcı sertlik için farklı yöntemler uygulanır.

Sert suların tadı acıdır, elektrik ve sabun tüketimini arttırırlar ve çamaşırların rengini soldururlar.

Suyun Sertlik Oranları

Suda çözünmüş Ca²⁺ ve Mg²⁺ iyonlarının toplam oranı (derişimi):

• 60 mg/L’den az sular yumuşak
• 61-120 mg/L arası olanlar orta sertlikte
• 121-180 mg/L arası olanlar sert
• 180 mg/L’den daha fazla olanlar çok sert sulardır.

Sert Suların Zararları

• Suyu ısıttığımız kapta, aktığı tesisatta kireç birikir.
• Çamaşır yıkamaya elverişli olmayan sulardır.
• Sabun sert su ile temas ettiğinde köpürmez.

Yağmur suları saf suya oldukça yakın sulardır. Bu yüzden, tatsız bir sudur ve içilmesi uygun değildir.

Su Arıtımı Nedir?

• Suların kullanılmadan önce renk, koku, tat, bulanıklık, mikroorganizmalar gibi istenmeyen özelliklerinin iyileştirilmesine ve suyun kullanılabilir hale getirilmesine su arıtımı denir.

Kireçli bir çaydanlık ya da kazan, sirkeli veya limonlu suyla kaynatılırsa kireç tabakası çözülecektir.