Organik Bileşikler → 6. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Süre: 40 dakika
• Gerekli Bilgiler:
  • Organik Bileşikler – 1. Bölüm
  • Organik Bileşikler – 2. Bölüm
  • Organik Bileşikler – 3. Bölüm
  • Organik Bileşikler – 4. Bölüm
  • Organik Bileşikler – 5. Bölüm
• Öğretmen:
  • Gökalp AY

Anlatılacak Başlıklar*:

• Eterler
  • Eterlerin Adlandırılması
  • Eterlerin Fiziksel Özellikleri
  • Eterlerin Kimyasal Özellikleri

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

• R₁ – O – R₂ şeklinde gösterilen bileşiklere eter denir.
• R₁ ve R₂:
  • Aynı alkil grupları ise eter bir simetrik eterdir.
  • Farklı alkil grupları ise asimetrik eterdir.
• Su molekülünün (H-O-H) her iki hidrojeni de alkil grupları ile yer değiştirirse eter bileşiği oluşur:
  

• Eterlerin genel formülü C_nH_2n+2O şeklindedir.
• R – O grubuna alkoksi grubu da denir.
• Eterler, bir alkoksi grubuna bir alkil grubunun bağlanması ile oluşur:
  

• Dallanmamış eterlerin IUPAC adlandırılması:
  • “Alkoksi alkan” kalıbıyla okunurlar:
    • Kısa alkil grubu, alkoksi (metoksi, etoksi…) olarak isimlendirilir.
    • Uzun alkil grubu ise alkan olarak okunur.
• Yaygın adlandırılma:
  • “Alkil1 alkil2 eter“
  • Oksijen atomuna bağlı grupların isimleri, alfabetik sıraya göre söylenir ve sonuna “eter” sözcüğü eklenir.

Örnek:

Aşağıda verilen eter bileşiklerinin IUPAC ve yaygın isimlerine dikkat edelim:

Örnek:

Dallanmamış bir eter:

• Dallanmış eterlerin IUPAC adlandırılması:
  • “Alkoksi alkan” kalıbıyla okunurlar:
  • Karbon sayısı fazla alkil grubuna bir alkoksi grubu bağlanmış gibi düşünülür.
  • Dallanmış eterlerde; oksijene yakın taraftan itibaren numara verilir.
    • Alkoksi grubu dal olarak okunur.
    • Daha uzun olan alkil grubu alkan gibi okunur.

Örnek:

Dallanmış bir eter:

Örnek:

Uzun olan alkil/aril grubu numaralandırılır:

Örnek:

Alkil grubu ve aril grubu (fenil) de eter oluşturabilir:

• Siklo eterlerin IUPAC adlandırılması:
  • Halkalı yapıdaki eterler adlandırılırken, sikloalkanın bir karbon atomunun yerine oksijen geldiği düşünülür ve “oksa” ön eki ile okunur:
    • Oksasiklopropan
    • Oksasiklobütan

Örnek:

• Karbon sayıları aynı olan mono alkoller ile eterler fonksiyonel grup izomerleridir.

• Eterler; polar moleküllerdir.
  • Karbon sayısı azaldıkça sudaki çözünürlükleri artar.

• Eterler; hidrojen bağları kuramaz.
  • Bu yüzden, aynı karbon sayısındaki alkollere göre;
    • kaynama noktaları daha düşüktür.
    • sudaki çözünürlükleri daha düşüktür
• Eterler çok kararlı bileşiklerdir.
• Kararlı oldukları için yağlar, mumlar, plastikler ve vernikler gibi organik maddeler için iyi çözücülerdir.
  • Dietil eter:
    • Çözücü olarak en yaygın kullanılan eterdir.
    • Anestezik (bayıltıcı) bir maddedir.
    • Solunum yollarını tahriş eder ve mide bulantısı yapar.