Modern Atom Teorisi → 4. Bölüm

Dersin Özellikleri:

• Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
• Süre: 40 dakika
• Gerekli Bilgiler:
  • Atom ve Periyodik Sistem
  • Kimyasal Tepkime Denklemleri
• Öğretmen:
  • Gökalp AY

Anlatılacak Başlıklar*:

• Elementleri Tanıyalım
  • s Bloğu Elementleri
  • p Bloğu Elementleri
  • d Bloğu Elementleri
  • f Bloğu Elementleri

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Periyodik Sistemdeki Bloklar

• Elementler teker teker değil blok blok tanıtılacaktır.
• Periyodik sistemdeki bloklar:
  • s Bloğu Elementleri
  • p Bloğu Elementleri
  • d Bloğu Elementleri
  • f Bloğu Elementleri

1A Grubu Elementleri (Alkali Metaller)

• Orbital dizilimleri ns¹ ile biter.
• Grubun ilk elementi H’dir ve bir ametaldir, ametallerin özelliklerini gösterir.
• H bileşiklerinde -1 ve +1 yük alır.
• H hariç hepsi metaldir.
• Alkali metaller olarak bilinirler.
• Metallerin özelliklerini iyi gösterirler.
• En aktif metaller burada bulunur.

• Değerlik elektron sayıları 1’dir.
• Metaller +1 değerlik alırlar.
• Aşağıya doğru metalik aktiflik artar.
• Oksitleri baziktir: Na₂O, K₂O…
• Suyla ve asitler tepkime vererek H₂ gazını oluştururlar.
  K + H₂O -> KOH + 1/2H_2(g)
  2Na + 2HCl -> 2NaCl + H_2(g)

2A Grubu Elementleri (Toprak Alkali Metaller)

• Orbital dizilimleri ns² ile biter.
• Hepsi metaldir.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Değerlik elektron sayıları 2’dir.
• Bileşiklerinde +2 değerlik alırlar.
• Berilyum hariç, oksitleri baziktir: MgO, CaO…
• BeO, amfoter bir oksittir.

• Alkali metallerden sonra en aktif metallerin bulunduğu gruptur.
• Aşağıya doğru gidildikçe, metalik aktiflik artar.
• Tabiatta, serbest halde değil, hep bileşikleri halinde bulunurlar.
• Suyla ve asitlerle tepkimeye girerek H₂ gazı oluştururlar.

3A Grubu Elementleri (Toprak Metalleri)

• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np¹ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 3 elektron vardır (değerlik elektron sayıları 3’tür).
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Gruptaki B (Bor) elementi bir yarı metaldir, diğer elementler metaldir.

• Bor elementi, kovalent bağlar kurar.
• Alüminyum (Al) elementi, bileşiklerinde, +3 yük alırken, diğer metaller hem +1 hem de +3 yük alabilmektedir.
• Grupta aşağıda doğru gidildikçe +1 yük daha çok tercih edilir.

4A Grubu Elementleri (Karbon Grubu)

• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np² ile biter.
• Değerlik tabakalarında 4 elektron vardır (değerlik elektron sayıları 4’tür).
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• C ametali, bileşiklerinde -4 ile +4 arasında yükler alabilir.

• C (Karbon): ametaldir.
• Si (Silisyum) ve Germanyum (Ge) elementleri yarı metaldir.
• Kalay (Sn) ve Kurşun (Pb) elementi metaldir.
• Gruptaki elementler, bileşiklerinde, +2 veya +4 yük alırlar.

5A Grubu Elementleri (Azot Grubu)

• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np³ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 5 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 5’tir.
• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Azot ve fosfor elementleri bileşiklerinde -3 ile +5 arasında değerlik alabilir.

• Grup elementleri bileşiklerinde -3 ile +5 arasında değerlik alabilirler.
• Fosfor elementi hava ile temas edince parlayarak yanar.

6A Grubu Elementleri (Kalkojenler)

• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np⁴ ile biter.
• Değerlik tabakalarında 6 elektron vardır. Değerlik elektron sayıları 6’dır.

• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• Oksijen bileşiklerinde -2 değerlik alırken, grubun diğer elementleri bileşiklerinde, -2 ile +6 arasında değerlikler alır.

7A Grubu Elementleri (Halojenler-Tuz Oluşturanlar)

• Grup, 2. periyottan itibaren başlar.
• En aktif ametallerin bulunduğu gruptur.
• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np⁵ ile biter.
• Değerlik elektron sayıları 7’dir.
• Oda koşullarında, katı, sıvı veya gaz halindedirler.
• H ile asitleri oluştururlar: HF, HCl, HBr, HI

• Flor, bileşiklerinde daima -1 değerlik alırken, diğer halojenler -1 ile +7 arasında yükler alabilmektedir.
• Doğada genellikle iki atomlu (diatomik) molekülleri halinde (F₂, Cl₂, Br₂, I₂) veya bileşikleri halinde bulunurlar.
• At, radyoaktif bir elementtir ve özellikleri tam olarak bilinmemektedir.

8A Grubu Elementleri (Asal Gazlar-Soy Gazlar)

• Gruptaki atomların orbital dizilimi ns²np⁶ ile biter. Fakat Helyumun orbital dizilimi 1s² dir.
• Değerlik elektron sayıları 8’dir. Fakat Helyumun değerlik tabakasında 2 elektron vardır ve değerlik elektron sayısı 2’dir.
• Helyum dubletini tamamlamış, diğer soy gazlar oktetini tamamlamıştır.

• Her biri kendi periyodunun, iyonlaşma enerjisi en yüksek, elektron ilgisi en düşük, atom çapı en küçük atomlarıdır.
• Tepkime girme eğilimleri çok düşük yani inert veya soy elementlerdir.
• Oda koşullarında hepsi gaz ve monoatomik haldedir.

B Grupları (Geçiş Metalleri-Geçiş Elementleri)

• 4. periyotta başlarlar.
• Orbital dizilimleri, d orbitali ile biter.
• IUPAC sistemine göre, blok, 3. grup ile başlar 12. grup ile biter.
  • Yaygın sisteme göre ise 3B ile başlar 2B ile biter.
• Özkütleleri genellikle büyüktür. Bu nedenler çoğu Ağır Metal olarak da bilinir.
• Hepsi metaldir.

• Cıva hariç hepsi katıdır.
• Bileşiklerinde +1 ile +7 arasında yükler alabilirler fakat; çoğu +2 ve +3 yüklerini tercih eder.
• Sc (Skandiyum) sadece +3, Ag (Gümüş) sadece +1, Zn (Çinko) sadece +2 yük alır.
• Cu, Ag, Au, Hg, Pt soy metallerdir.
• Metalik bağ sayesinde ile katı veya sıvı olurlar.

İç Geçiş Metalleri (Nadir Toprak Metalleri)

• Lantanitler ve Aktinitler olarak adlandırılırlar.
  • Lantanitler 6. periyot 2A grubunun devamıdır.
  • Aktinitler ise 7. periyot 2A grubunun devamıdır.
• Periyodik sistemin çirkin görünmemesi için altta gösterilirler.
• Son orbitalleri f orbitalidir.
• Lantanitler ve Aktinitler 14’er tanedir.

• Hepsi metaldir.
• Lantanitlerden Pr (Praseodimyum) hariç hepsi tabiatta bulunur.
• Lantanitler, bileşiklerinde genellikle +3 yük alırlar, Pm radyoaktiftir.
• Aktinitlerin ilk 5 tanesi doğada bulunur, hepsi radyoaktiftir.
• Aktinitler, bileşiklerinde genellikle +3 ve +4 yük alırlar.