Karbon Kimyasına Giriş → 2. Bölüm

DERS

AYT Kimya

Kimya 12

KONU

ÜNİTE II

KARBON KİMYASINA GİRİŞ

II. Bölüm

2. Bölüm: Basit Formül ve Molekül Formülü

Dersin Özellikleri:

  • Seviye: Hiç Bilmeyenler İçin
  • Gerekli Bilgiler:
    • Kimyasal Hesaplamalar
  • Öğretmen:
    • Muzaffer KAYA

Anlatılacak Başlıklar*:

  • Formül Nedir?
  • Organik Bileşiklerin Formülleri
    • Molekül Formülü
    • Basit Formül ( Kaba veya Ampirik formül de denir.)
    • Açık Formül
    • Yarı Açık Formül
    • Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü
  • Formül Bulma Problemleri

* Konu anlatımı, örneklerle zenginleştirilmiştir.

Formül Nedir?

Formül Nedir?

  • Kovalent bileşiklerde:
    • Molekülleri vardır.
    • Formülleri, bir molekülde bulunan atomları ve sayılarını gösterir.
  • İyonik bileşiklerde:
    • Molekülleri yok, kristalleri vardır.
    • Formülleri, kristallerinin birim hücresinde bulunan iyonların oranını gösterir.

NaCl Kristali

  • NaCl iyonik bileşiktir.
  • Kirstallerinde 1 tane Na+ iyonuna karşılık 1 tane Cl– iyonu bulunur.
NaCl (Yemek Tuzu) Kristali
NaCl Birim Hücresi

CH4 Molekülü

  • CH4 bileşiği kovalenttir.
  • Molekülleri vardır.
  • Bir molekülünde:
    • 1 C atomu 4 H atomu vardır.
Metan Molekülü
CH4 Molekülü

Organik Bileşiklerin Formülleri

  • Molekülleri göstermenin birden fazla yolu vardır. Bunlar:
    1. Molekül Formülü
    2. Basit Formül (Kaba veya Ampirik formül)
    3. Açık Formül
    4. Yarı Açık Formül
    5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

1. Molekül (Bileşik) Formülü

    • Bir tane molekülde, hangi atomların kaçar tane bulunduğu gösteren formüldür.
        • Aşağıda bazı bileşiklerin molekül formülleri verilmiştir:
          • H2O (Su)
          • CH4 (Metan)
          • C2H2 (Asetilen)
          • C2H6 (Etan)
          • C4H10 (Bütan)
          • C2H5OH (Etil alkol)

        2. Basit (Kaba-Amprik) Formül

          • Molekül formüllerinin sadeleştirilmesi ile elde edilir.
          • Basit formülün başlıca özellikleri:
            • Kaç ile sadeleştiği bilinmiyorsa molekül formülüne ulaşılamaz.
            • Bileşikteki oranlar değişmez.
            • Farklı bileşiklerin basit formülleri aynı da olabilir.
            • Bazı bileşiklerde, molekül formülü ile basit formül aynı olabilir.

                Bazı bileşiklerin molekül ve kaba formülleri şöyledir:

                Bazı bileşiklerin basit ve molekül formülleri

                2. Basit (Kaba-Amprik) Formül

                Örnek

                Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin molekül formülüyle basit formülü aynı değildir?

                A) C5H12
                B) CH₃COOH
                C) C₂H₅OH
                D) C₃H₈
                E) C₃H₆O₂

                3. Açık Formül (Yapı Formülü)

                • Molekül, kovalent bağları ile gösterilir.
                • Kovalent bağ; atomların arasına çizilen kısa bir çizgi ile (“―“) gösterilir.
                Bazı bileşiklerin açık formülleri

                4. Yarı Açık Formül

                • Açık formüle benzer fakat:
                  • H atomunun bağları gösterilmez.
                  • Bazen C atomlarının da bağları gösterilmeyebilir.

                C3H6 (propan) bileşiğinin farklı gösterimleri:

                Molekül Formülü

                C3H8

                Açık Formülü

                Propan-açık-yapı-formülü-dersegeldim

                Yarı Açık Formülü

                Propan-yarı-açık-yapı-formülü-dersegeldim

                5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

                • Genellikle, sadece karbonlar arası kovalent bağlar görünür.
                • Yapı formülünden şunlar silinerek elde edilir:
                  • C atomları
                  • C atomlarına bağlı H atomları
                  • C―H bağları
                  • H’nin bağları
                  • Geriye kalan bağlar zikzaklı çizilir.

                C4H8 (bütan) bileşiğinin farklı gösterimleri:

                Molekül Formülü

                C4H10

                Açık Formülü

                Çizgi-Bağ Formülü

                Çizgi-Bağ Formülü

                Karbon-Kimyasına-Giriş-Çizgi-Bağ-İskelet-Formülü-Örnek-1

                5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

                Örnek

                Aşağıda yapı formülü verilen bileşiğin çizgi-bağ formülünü yazınız.

                Siklobütna-çizig-bağ-iskelet-formülü-dersegeldim

                5. Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

                • Çizgi-bağ formüllerinde, C ve H dışındaki ametaller görünür.
                • C atomu dışındaki atomlara bağlanan H atomları da görünür.

                Örnek

                Aşağıda yapı formülü verilen bileşiğin çizgi-bağ formülünü yazınız.

                Çizgi-Bağ (İskelet) Formülü

                Kaba Formül Bulma Problemleri

                Kaba formül bulmanın iki yolu vardır. Bu yollar şunlardır:

                1. Elementlerin miktarları belli ise:
                  • Bileşikteki her bir elementin teker teker mol sayısı hesaplanır.
                  • Hesaplanan mol sayıları formülde, elementlerinin altına yazılır.
                  • Sayılar tam değilse en küçük tam sayılara çevrilir.

                Örnek

                Sadece karbon ve hidrojenden oluşan bir bileşiğin 3,2 gramında 2,4 gram C elementi tespit edilmiştir.

                Buna göre bu bileşiğin kaba formülü nedir? (C: 12 g/mol, H: 1 g/mol)

                Kaba Formül Bulma Problemleri

                Kaba formül bulmanın ikinci yolu:

                1. Denkleşmiş kimyasal tepkime denklemi verilir ya da tarif edilir ise:
                  • Tepkime denklemi yazılır.
                  • Denkleştirme kurallarına göre bileşiğin formülünü bulunur.

                Örnek

                X + 3O2 → 2CO2 + 3H2O

                Yukarıda verilen tepkimeye göre X bileşiğinin formülü nedir?

                Kaba Formül Bulma Problemleri

                • Kaba formülü ve mol ağırlığını biliyorsak, molekül formülünü de bulabiliriz.

                  Örnek

                  Karbon ve hidrojenden oluşan bir organik bileşik analiz edildiğinde, kütlece %10 hidrojen elementinden oluştuğu anlaşılıyor.

                  Bu bileşiğin mol ağırlığının 80 olduğu bilindiğine göre, molekül formülü nedir? (C: 12 g/mol, H: 1 g/mol)

                  Karbon Kimyasına Giriş

                  II. Bölüm
                  (Basit Formül ve Molekül Formülü)

                  Bitti 🙁